نوروز جشن باستانی ایرانیان از هزاره‌های گذشته تا امروز است که هیچگاه بوی کهنگی به خود نگرفته و به فراخور اقوام و سرزمین‌های مختلف هر سال از نوآفریده شده؛ چرا که نوروز با رویش و زایش طبیعت همراه است و چه چیز بیش از جوانه‌های سرسبزی و شکوفایی می‌تواند برای انسان نویدبخش آفرینش و نو کردن باشد.
سرزمین فارس را بیش از هر جای دیگر می‌توان مهد نوروز دانست چرا که سنگ نگاره‌ها و نقش برجسته‌های تخت جمشید به مثابه رسانه‌ای روشن و متقن نخستین نشانه‌ها و خاستگاه این آیین معنایی کهن را به نمایش گذاشته است.
اما آنچه بیش از آن اهمیت دارد، اینکه نوروز از دیرباز تا کنون آیین مشترک مردمان ایران فرهنگی بوده و این آیین را در پهنه جغرافیایی گسترده و با آداب ورسومی غنی و پربار جشن گرفته‌اند.
نوروز برای همه اقوام ایرانی نماد نوشدن و تازگی است و این حقیقت مشترک هیچگاه رنگ تشتت و تشکیک به خود نگرفته است؛ این عید زمان و فرصتی برای ساختن دوباره، بیرون راندن سوگ و غم و زندگی سرزنده و با نشاط بوده و هست.
نوروز؛ فناوری فرهنگی
نعمت‌الله فاضلی انسان‌شناس و جامعه شناس برجسته کشور معتقد است که ایرانیان نوروز را به عنوان فناوری فرهنگی ابداع کردند تا بتوانند نوآورانه جهان را خانه‌ای نو کنند.
آنطور که استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در همایش نوروز گفت: نو بودن یکی از مهترین وجه‌های نوروز است و این وجه کمتر در فضای گفتمانی ایران مورد توجه قرار گرفته است.
او ادامه داد: ما نوروز را با شادی و صلح و امید می شناسیم، در حالی که وجهی که صلح و شادی و امید را در گفتمان نوروز جای داده همان نو بودن است؛ از این رو من نوروز را فناوری فرهنگی نو بودگی و نو شدن می شناسم.
فاضلی اظهار کرد: این نبوغ نوروزیان در طول تاریخ بوده که تواسته‌اند برای امر نو و نو شدن و زایش و خلق در هر لحظه که دچار تنگنا می شوند، بدون تکرار و کهنه شدن، آیینی به عظمت نوروز بیافرینند.
در جهان جایی نمی شناسیم که برای نو شدن آیینی به عظمت و شکوه نوروز آفریده باشند؛ درست به همین دلیل است که مهاجمان به این سرزمین از جمله مغول ها نیز همه در محضر نوروز فقط توانسته اند به ستایش آن بپردازند.
استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و نویسنده کتاب نوروز نو عنوان کرد: نوروز آیینی است که ما را به عاملیت، خلاقیت، شکوفا شدن و به بار نشستن فرامی‌خواند.
نوروز؛ فناوریِ نوآوری
این جامعه‌شناس برجسته کشور و نویسنده کتاب نوروز نو گفت: فناوری فرهنگی نوروز، فناوری نوآوری است؛ از آن حیث که نوروز آیین انسان محور است و به قدرت و عاملیت او تکیه می کند.
او افزود: نوروز معنویت دنیوی است که ما را به اخلاق دوستی و مهر و محبت فرامی‌خواهد و در عین حال صلح و دوستی ریشه دار در نوروز منفعل و کهنه نیست بلکه در مواجهه خلاق با زندگی و مقتضیات زمان خود قرار دارد.
به عقیده او یکی دیگراز مهمترین ویژگیهای نوروز این است که آیینی فرادینی، فراقومی، فرازبانی، فرانژادی و فرا سرزمینی است.
فاضلی اضافه کرد: نوروز جشن گرفتن برای نوشدن، پوست انداختن و به در آمدن از راه تامل و درنگ در ارزش های انسانی و اخلاقی و فضیلت های مدنی است؛ نوروز با شکوه ترین آیین مدنی ایرانیان و نوروزیان در طول تاریخ است تا فضیلت دیگر خواهی و دگر دوستی و مراقبت از خود، دیگری، فرودستان و طبیعت را عرضه کند.
او اضافه کرد: در گفتمان نوروز، انسان برای شادی و نه عزا متولد شده و همیشه شاد می ماند؛ این هنگام، زمان رخت عزا از تن به در آوردن و دور کردن سیاهی از خود است.
به عقیده استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، فرهنگ نوروز فرهنگ یادگیری، یاریگری و یادآوری است و نوروزیان در طول هزاره ها موفق به حفظ این فرهنگ شده‌اند.
او افزود: این مردمان بارها و بارها شادی و امید و صلح را تمرین کرده و چنانکه تاریخ نشان می دهد توانسته اند با فرهنگ ها و سرزمین‌های مجاور خود با شادی و صلح زندگی کنند.
فاضلی معتقد است که این اراده الهی بوده که نوروز را چنان بر ما ارزانی کرده تا با این فناوری فرهنگی بتوانیم هر روز ابداع تازه‌ای بکنیم؛ نوروز نه تکرار و کهنگی، بلکه تداوم و تولید شادی، زیبایی و به در آمدن از تنگناها است.
نوروز حقیقتی معقول و واقعی
آنطور که فاضلی نقل کرد، به عقیده خیام نیشابوری منجم و نقویم نگار، نوروز حقیقتی معقول و واقعی است؛ معقول است چون با ریاضیات سازگاری دارد و واقعی است چون نوروزیان هزاران سال آن را زندگی کرده اند.
او گفت: تا نوروز هست و بهار می آید ما می‌توانیم بیافرینیم و این هنگام، فرصتی نوآورانه و آیینی برای پاسداشت مقام نو و نوآوری و مقام انسان خلاق است.
بر خلاف عقیده برخی که ایرانیان را محافظه کار و کهنه گرا و نوروز را به غلط آیینی پان ایرانیسم تلقی می‌کنند، نوروز آیین نوشدگی است.
فاضلی اظهار کرد: بر خلاف عقیده برخی که ایرانیان را محافظه کار و کهنه گرا و نوروز را به غلط آیینی پان ایرانیسم تلقی می‌کنند، نوروز آیین نوشدگی است.
او گفت: نوروز برکتی پایدار و نوآوری برای برکت پایدار است نه اینکه سرمایه‌ای موقت و یا نوعی مصرف‌گرایی فرهنگی باشد.
رویش طبیعت، بهانه مشترک نوروزیان برای نو شدن
به عقیده مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس، همین رویش و زایش طبیعت است که با پیشینه تمدنی نوروز همراه شده و سبب نزدیک شدن اقوام گوناگون در پهنه بزرگ ایران فرهنگی شده است.
محمد ثابت اقلیدی گفت: تنوع قومی شاخصه ایران فرهنگی است و نوروز با آداب و آیین های متنوعی در سراسر ایران جشن گرفته می‌شود؛ چنانکه مردمان شمال تا جنوب فارس آیین‌های متنوعی برای پاسداشت نوروز داشته و دارند.
او ادامه داد: نوروز در همراهی با زایش طبیعت و جلوه گاه مناظر بی بدیل خدادادی، آیین ها و رسوم متنوعی را هم پدیدار کرده است.
به بیان او همین دگرگونی طبیعت باعث شده تا مردمان ایرانزمین نوروز را جشن بگیرند.
در پس همین ویژگیهای غنی و استوار معنایی همچون اهمیت نو شدگی ، آفرینش و نوآوری، به در شدن از تنگنا، صلح و آشتی و همراهی و دیگرپذیری، در آستانه نوروز ۱۴۰۴ نیز ایرانی‌ها از جمله مردمان فارس شاد و امیدوار ایستاده و جلوه شهر را رنگی نوروزی زده‌اند.
قرار است آیین نوروز علاوه بر حرم‌های مطهر و آستان فرزندان اهل بیت (ع) در شیراز و فراشبند، در حافظیه، تخت جمشید و پاسارگاد برگزار شود و از هم اکنون که حدود سه ساعت به حلول سال نو مانده، نوروز در خیابان‌های پیرامون این اماکن جاری است.
