هنرمند مرندی عرصه نمایش‌های آیینی با بیان این نکته که برای ارتباط قوی‌تر مخاطبان با آثار سنتی و آیینی باید تلاش بیشتری انجام شود، گفت آثار نمایشی، زمینه‌ساز احیای آیین‌های سنتی هستند.
عروسک‌های ایرانی هرکدام می‌توانند نماینده یک داستان و یا یک فرهنگ اصیل از شهرهای متمدن ایرانی باشند، داستان‌هایی که از گذشته دور و در شهرهای مختلف ایرانی پیوندی عمیق با عروسک‌ها دارد.
اکبر زابح، نویسنده و کارگردان نمایش «آذربایجان آیین‌لری» است که از شهر مرند آذربایجان شرقی در بخش خیابانی جشنواره نوزدهم تئاتر عروسکی تهران-مبارک حضور یافته است.
مجموعه‌ای از رسوم محلی آذربایجان شرقی دستمایه اجرای این نمایش و متن آن شده است.
او درباره این نمایش و داستان آن گفت: «ما در این نمایش ویترینی از آیین‌های سنتی آذربایجان را در نظر گرفتیم. در این نمایش دوره‌گردی داریم که چهار آیین اصلی استان آذربایجان را معرفی می‌کند؛ نخست، «تکم‌گردانی» است. در گذشته‌ها تکم‌گردان یک هفته مانده به عید با «تکم» به شهر می‌آمد و فرارسیدن سال نو را به مردم تبریک می‌گفت. دیگری «سایاچی» است که معنای آن به نوعی از شمردن می‌آید، در واقع سایاچی آوازخوانی است که روزهای پایانی سال را می‌شمرد و به مردم یادآوری می‌کرد که چند روز دیگر به سال نو باقی مانده است.
وی ادامه داد: «آیین دیگر «چمچه‌خاتون» است که از نظر معنوی و سنتی برای مردم آذربایجان اهمیت بسیاری دارد، چراکه چمچه‌خاتون در خشکسالی بچه‌های شهر و روستا را جمع می‌کرد و در یک بلندی برای نزول باران دعا می‌خواند و بعد از بارش باران با همراهی مردم آشی درست کرده و پخش می‌کرد. در پایان نیز آیین «کساکچل» را داریم که دو شخصیت لوده آن، همه جا با هم می‌رفتند و باعث خنداندن مردم می‌شدند و در اوایل بهار با خواندن و رقصیدن شادی می‌آوردند. در واقع این‌ها آیین‌هایی هستند که به صورت عروسکی به مخاطبان معرفی می‌کنیم. علاوه بر این داستانی هم در این نمایش قرار دادیم که درباره دو جوان است که پس از پشت سر گذاشتن مشکلات بسیار در نهایت به وصال یکدیگر می‌رسند.»
زابح به یاد آوردن و حفظ آیین‌ها را مهم‌ترین ویژگی نمایش خود دانست و ادامه داد: «متاسفانه این آیین‌ها از یاد رفته است و حتی در خطه آذربایجان نیز دیگر این آیین‌ها کمرنگ شده‌اند. حال ما تلاش داریم تا با اجرای این نمایش دوباره مردم را با آداب و رسوم گذشته آشنا کنیم و به یاد آوریم که در گذشته چه آیین‌هایی داشتیم. من پانزده‌سال است که تکم‌گردانی می‌کنم، اما در شهر خودم هم بیشتر مردم نمی‌دانند تکم‌گردانی چیست.»
این هنرمند آذربایجانی به استقبال مخاطبان اشاره کرد و افزود: «استقبال از اجراها در تهران خوب است، اما فرهنگ تماشای نمایش در شهرهای کوچک و حتی آذربایجان جا نیفتاده است و مردم خیلی سخت به تماشای آثار در سالن‌های نمایشی می‌آیند. در شهرهای ما نمایش‌های طنز شناخته‌شده هستند و تئاتر عروسکی و کلاسیک چون فرهنگ‌سازی برای آن انجام نشده است، مخاطب چندانی ندارند و از آن‌ها استقبال نمی‌شود.»
او در پاسخ به این پرسش که چرا اجراهای عروسکی مانند خیمه‌شب‌بازی در شهرها به رونق سالیان دور نیست هم توضیح داد: اولین نکته مسئله مالی است، تکم‌گردانان در گذشته درآمد روزانه خود را از این طریق به دست می‌آوردند، اما امروز این‌گونه نیست و به دلیل عدم حمایت مالی این کار را رها کرده‌اند. از سوی دیگر این روزها مردم دیگر با این سنخ کارها ارتباط برقرار نمی‌کنند و بیشتر این آثار را به سخره می‌گیرند؛ همین عوامل به همراه دلایل دیگر دست به دست هم داده‌اند تا اجرای نمایش‌های عروسکی دیگر رونق چندانی نداشته باشند.»
زابح همچنین درباره ویژگی‌های این دوره از جشنواره تئاتر عروسکی نیز گفت: «تیمی جوان و باانگیزه وارد دبیرخانه جشنواره شده که اغلب‌شان افرادی هستند که از دل تئاتر عروسکی آمده‌اند. از سوی دیگر داوری کارها به خود کارگردانان سپرده شده و این سیستم جدیدی در تئاتر ماست که داوران را حذف کرده و به خود کارگردانان واگذار کرده است. این کار رقابت را بیشتر کرده و کیفیت جشنواره را افزایش داده است.»
نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک، به دبیری هادی حجازی‌فر از هشتم تا هفدهم تیر در تهران در حال برگزاری است.
فارس
