براساس آخرین خبر و گزارش های منتشر شده، بسیاری از خانه های قدیمی به حال خود رها شده اند.

این روزها توجه و تاکید بر حفظ و احیاء بناهای تاریخی با تعریف کاربری جدید برای خانه های تاریخی بیش از گذشته در جامعه مطرح و مورد استقبال قرار گرفت. این امر بخصوص در کاشان بیش از سایر مناطق به چشم میخورد و از قضا سابقه ای طولانی نیز دارد.

برادران روشن بخت از جمله افرادی هستند که در طراحی فضاهای چند خانه قدیمی و تاریخی از هشت چشمه گرفته تا خانه استیو و خانه لوسی سعی کردند با حفظ اصالت بنا، ترکیب خوشایندی از عناصر معماری سنتی ایران با المان های معماری مدرن به مخاطب ارائه دهند.

حسن روشن بخت (عکاس و مدیر پروژه تبدیل تعدادی از خانه های تاریخی کاشان به گالری) با اشاره به عقبه مرمت خانه های تاریخی در کاشان گفت: مرمت نخستین خانه ای که در این شهر تاریخی انجام شده تقریبا به قبل از انقلاب باز می گردد و خانه بروجردی ها بود که تبدیل به اداره میراث فرهنگی شده است. در اوایل دهه 70 نیز به همت تعدادی از مسئولان حدود 20 خانه خریداری و مرمت و بازسازی شد که خانه عباسیان، خانه طباطبایی ها و…از آن جمله هستند.

این کار رامیتوان نخستین قدم برای مرمت و تبدیل خانه های تاریخی به موزه دانست. این روند با تبدیل خانه های تاریخی به اقامتگاه و کافه و رستوران ادامه یافت و در حال حاضر بیش از 80 خانه را در کاشان دربر می گیرد. روند مرمت خانه های تاریخی و تغییر کاربری آن با مرمت یک کارگاه قدیمی و تبدیل آن به کتابخانه ادامه یافت و اکنون نیز با کار ما برای تبدیل این خانه ها به فضاهای فرهنگی و هنری گسترش یافته است.

او ادامه داد: در حال حاضر با سرمایه یکی از فرهنگ دوستان فضاهایی خریداری کردیم که تبدیل به گالری و مکانی برای نمایش آثار هنری شوند. مشخصا ساختمان قبل از بنایی، برای تبدیل شدن به یک فضای نمایشگاهی طراحی شده است. در این میان با رویکرد تازه ای وارد بحث مرمت شده ایم که باتوجه به کاربری که مد نظر داشتیم سعی کردیم به ترکیبی متعادل از معماری سنتی و المان های مدرن دست یابیم.

کلیت خانه ها در این مرمت ها و تغییر کاربری ها حفظ شد. خانه هایی که به این منظور انتخاب کردیم هیچ تزییناتی نداشتند و ما نیز تزییناتی به آن اضافه نکردیم اما درها به واسطه آنکه فضای نمایشگاهی است، از شیشه با فریم آهنی هستند. فضای خانه ها کاملا سفید و آماده برگزاری نمایشگاه های هنری است.

روشن بخت در ادامه به یکی از این فضاهای مرمت شده که تبدیل به گالری هنری شده اشاره کرد و گفت: فضای هنری هشت چشمه اولین فضای حرفه ای شهر در حوزه ی تجسمی بود که در خرداد 1398 افتتاح کردیم. هدف بلند مدت ما در آن زمان، تبدیل کاشان به یکی از مراکز جدی هنر تجسمی بعد از تهران بود. در شروع به منظور کسب اعتبار برای فضا و همچنین آموزش و آماده ساختن محیط جهت تربیت هنرمندان جوان کاشانی، اقدام به دعوت از اساتید هنر ایران نمودیم. هنرمندانی نظیر فریدون آو، مهران مهاجر، منوچهر معتبر، پریوش گنجی، مصطفی دشتی.

علاوه بر این پروژه های مشترکی با گالری های مطرح و سطح اول کشور از جمله دستان، طراحان آزاد و اعتماد به انجام رساندیم. در ادامه با شناسایی هنرمندان مستعد و جوان کاشانی و فراهم آوردن امکان نمایش برای آن ها، تبدیل به پلی میان اجتماع هنری نوپای کاشان و جامعه ی بزرگ تجسمی کشور شدیم. اندکی پس از فعالیت جدی ما و استقبال خوبی که از این اتفاق شد، چند فضای هنری دیگر در کاشان شکل گرفت. در حال حاضر شهر دارای هفت گالری فعال است.

او خاطرنشان پیرامون اینکه بسیاری از خانه های قدیمی به حال خود رها شده اند، کرد: بنای هشت چشمه در نوع خود، با هشت دهنه طاق آجری بلند و پایه های قطور خشتی، ساختمانی منحصر بفرد است که امکان برگزاری برنامه های متنوع هنری نظیر نمایش انواع آثار تجسمی، هنر اجرا، پخش فیلم، اجرای تئاتر و موسیقی و…را فراهم می آورد. کارگاه ابریشم تابی که در گذر سالیان بسیار متروک و بدون استفاده بود، پس از مرمت و بازسازی و تجهیز، اکنون به فضایی هنری تبدیل شده که همه روزه میزبان جوانان کاشانی و گردشگران داخلی و خارجی هنر دوست است.

به گفته این هنرمند، بعد از هشت چشمه که خانه ای با قدمت 6 دهه است، مرمت خانه لوسی کاشان که خانه ای از دوره قاجار است، آغاز شد. تمام این خانه ها مالک شخصی داشتند و هیچ یک در فهرست آثار ملی ثبت نشده اند. ما این خانه ها را از مالک خریداری و مرمت را آغاز کردیم. از این دست خانه ها در کاشان بسیار زیاد است و متاسفانه بسیاری از آنها به حال خود رها شده و تبدیل به مکانی برای اقامت مهاجران افغان شده اند.

روشن بخت با اشاره به آنکه بسیاری از خانه های تاریخی و قدمت دار کاشان می توانند واجد ارزش ثبت باشند، گفت: بسیاری از این خانه ها ثبت ملی نیستند اما باتوجه به فرهنگی که در کاشان به راه افتاد، به منظور تغییر کاربری و البته با کاربری های متفاوت این خانه ها مرمت و احیا شدند.

او یادآور شد: خانه لوسی به عنوان مجموعه ای فرهنگی در قلب بافت تاریخی کاشان به نمایش عکس اختصاص داده شده است. این خانه قاجاری مرمت شده، دارای 3 حیاط، 30 اتاق و 2 بادگیر است. در این مجموعه آثار عکاسانی به نمایش گذاشته می شود که جایزه عکس لوسی را دریافت کرده اند. جایزه لوسی از سال 2003 تا کنون به صورت سالانه برگزار شده و به تقدیر از عکاسانی از سرتاسر جهان می پردازد که عمر خود را صرف عکاسی کرده اند.

به گفته روشن بخت، تا به امروز حدود 150 عکاس این جایزه را دریافت کرده اند که میتوان از میان آنها به کارتیه برسون، دیوید بیلی، نَن گلدین، جیمز نچوی، استیو مک کوری، مارتین پار، استفن شور و…اشاره کرد. در خانه لوسی، عکس ها برای فروش نیستند. عکس ها بدون امضا، ادیشن و ارزش مالی هستند. این نمایش تنها برای معرفی استادان بزرگ عکاسی است که از طرف جایزه لوسی تقدیر شده اند. مجموعه حاضر از میان عکسهایی که خود عکاسان برای نمایش به بنیاد لوسی داده اند، جمع آوری شده است.

همچنین، اتاق هایی به عکاسان خاصی چون کنرو ایزو، جرج تایس و استیو مک کوری اختصاص داده شده است. علاوه بر این، برای خانه لوسی کاشان سه فضای نمایشگاهی جهتِ برپایی نمایشگاه های موقت در نظر گرفته شده است. مجموعه حاضر علاوه بر فضاهای نمایشی، دارای یک کتابخانه و اتاق رسانه نیز هست. بانی تاسیس این خانه نیز حسین فرمانی (بنیان گذار جایزه لوسی) است که با من و برادرم این کار را انجام داد.

به گفته او، عملیات طراحی و مرمت خانه لوسی دو سال طول کشید و در هفتم بهمن سال 1400 با استقبال هنرمندان و هنردوستان افتتاح شد. با توجه به کاربری که مد نظر بود، خانه هایی انتخاب شدند که شاخصه خاص معماری نداشتند و در واقع خانه هایی از طبقه کارگر بدون هیچ تزییناتی برای این کار انتخاب شد. خانه هایی معمولی که جذابیت آنها معماری خاصشان است. معماری ایرانی و وجود المانهای ایرانی از جمله بادگیر، سردابه و…مد نظر بود.

خانه گودال باغچه در متراژِ حدود 200متر، در دو طبقه با قدمت قاجاری که پس از مرمت تبدیل به موزه دائمی عکسهای استیو مک کوری عکاس مطرح بین المللی، خالق پرتره مشهور «شربت گل» دختر افغان شده است. در این مجموعه تعداد 240 قطعه عکس از 5 قاره ی جهان، در 4 اندازه مختلف به نمایش گذاشته شده و تمامی عکسها در خارج از کشور و با کیفیت عالی به چاپ رسیده و به نمایش گذاشته شده اند.

خانه استیو کاشان مجموعه ای فرهنگی، در کنار قدیمی ترین بنای شهر، مسجد جامع کاشان است که در طراحی و تعریف کاربری نوین این خانه زیبا علاوه بر 4 اتاق و یک حوض خانه که به نمایش عکس اختصاص یافته، یک اتاق رسانه و یک کتابخانه نیز در نظر گرفته شده است.

ایلنا