از اردیبهشت‌ماه امسال معماران استان کرمان رسما صاحب یک انجمن صنفی شده‌اند. آن‌طور که گفته می‌شود نخستین تشکل مهندسی در ایران ۸۰ سال پیش تاسیس شد. معماران کرمان اما اولین بار است که به فعالیت منسجم صنفی و مدنی روی آورد‌ه‌اند.
انجمن صنفی کارفرمایی مهندسان معمار استان کرمان در بدو تولد رویدادی را با عنوان «نخستین گردهمایی بزرگ معماران استان کرمان» برنامه‌ریزی کرد. این همایش، عصر چهارشنبه ۱۰ خردادماه با حضور جمعیت زیادی از معماران برگزار شد، آن‌چنان‌که سالن ۶۵۰ نفری تالار فرهنگ و هنر کرمان تکمیل شد.
بخشی از این مراسم، به تجلیل از سه معمار برجسته «داریوش بوربور، غلامحسین کُنت و محمود حائری‌زاده» اختصاص داشت. این افراد، بر معماری معاصر کرمان تاثیرگذار بوده‌اند و در دهه‌های چهل و پنجاه خورشیدی آثار ویژه‌ای را در این شهر طراحی و یا بازسازی کرده‌اند. بوربور که به‌تازگی نشان شوالیۀ هنر از کشور فرانسه دریافت کرده، در این مراسم حضور داشت اما از طرف غلامحسین کنت، دخترش ماندانا شرکت کرد. در عین حال، کنت از طریق یک ویدئوی ضبط شده، با معماران این همایش سخن گفت. خدمات حائری‌زاده که به‌تازگی در پاریس عمل جراحی قلب انجام داده نیز از طریق یک گزارش ویدئویی معرفی شد.
خواستۀ بوربور از معماران کرمان
بوربور خانۀ دکتر ارجمند را در شهر کرمان ساخته است. او در این مراسم، دربارۀ جزئیات معماری این خانه که در سال‌های ابتدایی دهۀ چهل خورشیدی ساخته شده، توضیحاتی داد و تصریح کرد: «این خانه، ساختمانی است که از لحاظ تاریخ معاصر شهر کرمان بسیار موثر است».
او گفت: «میراث‌فرهنگی راغب است این ساختمان را ثبت ملی کند».
وی سپس با اشاره به دخل‌وتصرف و تغییراتی که در معماری این ساختمان صورت گرفته، اظهار کرد: «خواهش من از همکاران این است تلاش کنند بلکه این ساختمان به وضعیتی که روز اول بوده برگردد».
بوربور ادامه داد: «این ساختمان پیش از آنکه تمام شود مورد توجۀ یکسری استادان و منتقدان جهانی قرار گرفت و تصویر آن، پیش از اتمام ساختمان، در یکی از کتاب‌های منتشرشده در سوئیس آمد».
وی تاکید کرد که وضع موجود ساختمان شباهتی به وضع اولیۀ آن ندارد.
بوربور گفت: «تانکر آبی که طراحی کردیم و ساختیم، عوض شده و یک المان بی‌قواره به‌جای آن نصب شده است. سالن داخلی هم در حال حاضر، مطابق طرح اولیه نیست. تنها چیزی که از آن ساختمان مانده، راه‌پله است که به دلیل فولادی بودن تغییری در آن حاصل نشده است و این، تنها المانی است که از طرح ما در این ساختمان باقی مانده است».
خواستۀ کنت از معماران کرمان
در ادامۀ این مراسم، فیلمی ضبط شده از غلامحسین کنت پخش شد.
او اهل کرمان است و در این ویدئو، برخی اقدامات مهم کارنامۀ خود را نیز شرح داد. او که در سال ۴۶ خورشیدی برای انجام خدمت سربازی به بندرعباس رفته بود، از سال ۴۷ فعالیت‌های معمارانۀ خود را در بندرعباس آغاز کرد. سپس، به‌دلیل بازسازی موفق آب‌انبارهای بندرعباس برای بازسازی یخچال مویدی کرمان به زادگاهش آمد. طرح او اما به اجرا نرسید. بازسازی کارخانه خورشید و پرورشگاه صنعتی را نیز او انجام داد. کنت در این‌باره گفت: «اطراف سردر پرورشگاه صنعتی ساختمان‌هایی بود که غیراصولی ساخته شده بود اما کسی جرات نمی‌کرد برای بازسازی، آن را تخریب کند. من اما تخریب‌شان کردم و دو ساختمان در طرفین آن ساختم. پرورشگاه را بازسازی و به موزه تبدیل کردیم».
او افزود: «بعد از این، بازسازی کارخانۀ خورشید را شروع کردم اما انقلاب شد و این طرح متوقف شد».
وی با اشاره به دیگر کارهای ناتمام خود در کرمان از جمله ساخت هتل پاریز در خیابان زریسف ادامه داد: «کارهایی که در کرمان انجام دادم نسبت به بندرعباس خیلی کم است».
این معمار پیشکسوت در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «انجمن صنفی معماران استان، برای حفظ ساختمان‌های جدید فعالیت و از تخریب ساختمان‌های قدیمی جلوگیری کند».
او با یادآوری اینکه کرمان در دو دوره، به دلیل جنگ یا زلزله، به طور کامل تخریب شده و روی خرابه‌ها ساختمان‌سازی شده است، افزود: «امیدوارم معماران بتوانند کرمانِ ما را حفظ کنند».
در ادامۀ این همایش، از خدمات سیدمحمود حائری‌زاده در کرمان در قالب یک گزارش ویدئویی یاد شد. شاخص‌ترین اثر او طراحی مجموعۀ هنرستان صنعتی آرشام است که پس از انقلاب دانشکده فنی و مهندسی شد. سردر این دانشکده واقع در بلوار جمهوری شهر کرمان، از جمله آثار ارزشمند میراثی در کرمان است که ثبت ملی نیز شده است.
پیشنهاد احداث موزه معماری کرمان
مهندس افشین اخلاص‌پور ـ رئیس اسبق دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد کرمان و مدیرعامل شرکت مهندسان مشاور ستاوند ساز نیز در این مراسم با معماران کرمان سخن گفت.
او در بخشی از سخنان خود گفت: «کرمان دومین موزه هنرهای معاصر کشور را دارد و این، فقط یک اسم نیست بکه یک موزۀ فاخر است. بنابراین، کرمان می‌تواند نخستین موزه معماری کشور را به دست بگیرد و با ابزارهای امروزی و با جلب حمایت ثروتمندان شهر و آثاری که هنوز در شهر کرمان یگانه هستند، نخستین موزه معماری ایران را از آن خود کند».
وی سپس به سابقۀ شکل‌گیری تشکل‌های مهندسی در ایران اشاره کرد و با یادآوری اینکه نخستین تشکل‌ها در دهۀ بیست خورشیدی پا گرفتند که ایران وضعیت خاص اجتماعی و سیاسی داشت، گفت: «کانون مهندسین ایران در سال ۱۳۲۱ خورشیدی فعال شد و این، شروع تاثیرگذاری بر نقش تخصص و متخصصان در عرصه‌های تصمیم‌سازی در کشور بود که آن را با تحرکات اجتماعی و سیاسی و حتی گاهی با اعتصاب حاصل کرده است».
وی با اشاره به شکل‌گیری انجمن آرشیتکت‌های دیپلمۀ ایران در سال ۱۳۲۳ که هدف آن بحث در فنون معماری و شهرسازی و مسائل مربوط به آن بود، افزود: «از این کوشش‌های متفرقه آن‌طور که انتظار می‌رفته، نتیجه به دست نمی‌آید».
وی ادامه داد: «کانون مهندسان ایران نیز خیلی زود صاحب ارگان و نشریه شد که آن را به نام مجله صنعت می‌شناسیم».
اخلاص‌پور اظهار کرد: «پیشنهادم این است که انجمن معماران کرمان یک رسانۀ استاندارد با زبان امروز فراهم کند چون رسانه، از تاسیس هر نهادی لاینفک است». وی گفت: «همچنین دعوت می‌کنم در این انجمن، فعالیت صنفی و مدنی براساس تجارب ۸۰ ساله در امر نهادسازی و بقای نهادها و تاثیر نهادها و با در هم آمیختن تنوع سلیقه و سن پیش برده شود».
وی سپس اظهار کرد: «کوشش گروه‌های صنفی مهندسان بالاخره در خردادماه سال ۵۲ به ثمر می‌نشیند و تشکیل نظامات معماری و ساختمان به تصویب مجلس شورای ملی می‌رسد. این مصوبه دارای یک نظام معماری و ساختمانی و یک نظام ساختمانی و تاسیساتی است. در اصلاحیۀ سال ۵۶ نیز این دو نظام حفظ شدند».
وی ادامه داد: «اما پس از انقلاب، این دو نظام در هم ادغام می‌شود. دولت دوازدهم نیز با تشکیل جلسات متعدد، موفق به احیای دو نظام نشد».
تاکید بر منزلت معماری
اخلاص‌پور در ادامه، با بیان اینکه نمی‌دانیم چند مهندس معمار دارای پروانه در استان کرمان داریم، گفت: «در جریان جست‌وجوهایم، به پکیجی از شماره تلفن مهندسان استان رسیدم که برای امور آگهی‌ها قابل خرید است».
وی افزود: «در فهرست هیچ یک از نظام‌های مهندسی ساختمان کشور معماری را رشتۀ اول نیاورده‌اند».
وی بیان کرد: «بنابراین بهتر است منزلت معماری یا معمار در وضعیت امروز را طرح مسئلۀ اول بدانیم».
اخلاص‌پور سپس با اشاره به آمار و ارقامی مربوط به ایالتی در یکی از کشورهای توسعه‌یافته اعلام کرد: «شاید استان کرمان فقط به ۵۰۰ معمار دارای پروانه نیاز دارد».
وی با بیان اینکه راهبرد ارتقای منزلت معماری عبارت از این است که معمار به چه کار می‌آید؟ گفت: «با شناخت و ایمانی که به منزلت معمار و معماری دارم، مشارکتی بی‌رقابت و خوداتکا می‌تواند به این هدف دست یابد».
وی بیان کرد: «تعداد مدارس و دانش‌آموختگان معمار را محدود کنیم. بعد از محدود کردن تعداد مدارس و دانش‌آموختگان، قانونگذار را به استفاده از این معماران با عناوین «معماری منظر، معماری نما، معماری داخلی، معمار هماهنگ کنندۀ طرح و معمار هماهنگ‌کنندۀ اجرا و … موظف کند تا این گروه بزرگ در شاخه‌های تخصصی به کار آید».
وی ادامه داد: «سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمان می‌تواند، و باید طرح‌های ملی و موسسات غیرمحلی را به استفاده از دانش‌آموختگان مسلط به استانداردهای محلی موظف کند».
وی گفت: «این انجمن، مطالبه‌گری را با خودکفایی کامل و اعتماد به ثروت مادی و معنوی اعضایش آغاز کند و تدوین استانداردهای محلی را نیز در برنامه بگذارد».
این معمار با بیان اینکه ۸۰ سال کارِ نکرده داریم، تاکید کرد: «تدوین استانداردهای محلی و برای نخستین بار، کدنویسی محلی می‌تواند در کرمان اتفاق بیفتد».
دعوت از معماران
نخستین مجمع عمومی انجمن صنفی مهندسان معمار کرمان در اسفندماه ۱۴۰۰ برگزار شد. بعد از طی مراحل اداری، سرانجام در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ این انجمن فعالیت قانونی خود را آغاز کرد.
دکتر نیما جهان‌بین رئیس هیات مدیره انجمن، حُسنیه امیری نایب رئیس هیات مدیره، علیرضا قزل‌ایاق خزانه‌دار، سجاد رنجبر دبیر و جواد ابراهیمی عضو هیات مدیره انجمن هستند. مریم رضایی و مجتبی بهرآسمانی نیز به‌عنوان بازرسان انجمن انتخاب شدند.
دکتر جهان‌بین در همایش روز چهارشنبه، با ارائۀ شرحی از شکل‌گیری انجمن و اهداف آن، در بخشی از سخنانش خطاب به معماران استان گفت: «درخواست دارم که به میدان بیایید و برای تنومند ساختن انجمن هرچه از عهده‌تان برمی‌آید، انجام دهید».
وی افزود: «هیات مدیره می‌خواهد در جامعۀ مترقی صنف معماران تمرین زیست کاری اشتراکی و متمدنانه را هدف‌گیری کند و بر آن است جریان کار از قاعده به راس در جریان باشد و هیات مدیره تنها برای مشروعیت بخشیدن قانونی به کارها و تسریع آن در فعالیت باشد و سپس کارها به جامعۀ معماری سپرده شود»
وی ادامه داد: «معماران کرمانی از ما نپرسید انجمن چه کرده که عضو آن شویم. این انجمن متعلق به همۀ ماست. کسانی کاری که سال‌ها بر زمین مانده بود را انجام دادند. شما بیایید کاری کارستان انجام دهید».
وی تاکید کرد: «انجمن نه در گرو و متعلق به کس یا کسانی است و نه به دنبال مصالح و منافعی می‌گردد بلکه منافع همۀ ما درگرو بالیدن و توفیق انجمن است».
جهان‌بین گفت: «با تمام شوق چشم‌انتظار عضویت حداکثری معماران استان هستیم».
به گزارش فردای‌کرمان، در این همایش همچنین لوح و تندیس عضویت افتخاری به داریوش بوربور، ماندانا کنت، افشین اخلاص‌پور و مهندس طوفان رئیس نظام مهندسی ساختمان استان کرمان اعطا شد. پیش از این نیز، بیژن رشیدفرخی و محمد ایرانمنش به‌عنوان عضو افتخاری معرفی شدند.
طلوع ارگ
