از سال 2007 تاکنون، زمین محکوم به پذیرفتن نوع جدید و تحول یافته‌ای از سیگارها شده است که غیر قابل تجزیه‌تر و البته‌ خطرناک‌تر است؛ خطرناک و تهدیدزا هم برای انسان و هم سایر موجودات زنده. البته که زمین چندین دهه است که به زیر سیگاری انسان‌ها تبدیل شده اما حالا شکل نوینی از این زباله سمی را به خود دیده است: سیگار الکترونیکی یا وِیپ. سیگاری که همانند سیگارهای سنتی زیست جانداران را با مشکلاتی مواجه کرده است اما این‌بار مشکلاتی نوین.

ویپ شکل جدیدی از سیگارهاست که شامل یک باتری، یک عنصر گرمایشی که مایع الکترونیکی را گرم می‌کند و یک کارتریج یا مخزن نگهدارنده مایع الکترونیکی است.

این سیگارها حاوی تنباکو نیستند، اما بسیاری از آن‌ها نیکوتین دارند که از تنباکو به دست می آید، به همین دلیل سازمان غذا و دارو آن را از خانواده تنباکو می‌داند.

پیش‌بینی می‌شود که بازار جهانی سیگار الکترونیکی، از 22.5 میلیارد دلار در سال 2022 به 47.5 میلیارد دلار در سال 2028 با نرخ رشد مرکب سالانه 13.5 درصد افزایش یابد. همچنین در سال 2019، 53.2 میلیون تن زباله الکترونیکی در سراسر جهان تولید شد و پیش بینی می شود تا سال 2030 به 74.7 میلیون تن برسد.

سیگار الکترونیکی، امن یا پرخطر؟

از زمان ورود این محصول به بازار، مافیای آن با این استدلال که این سیگارها به افراد کمک می‌کند که سیگارهای سنتی را ترک کنند، بازار گرمی برای خود ایجاد کرد. آن‌ها معتققدند که سیگار الکترونیکی نیکوتین ندارد و سالم است؛ با این حال یک مطالعه توسط مرکز پزشکی Langone دانشگاه نیویورک نشان داد بخار حاوی نیکوتین بر بیش از 148 ژن در مغز تأثیر می گذارد که منجر به تغییرات رفتاری قابل توجهی می‌شود و بخارهای غیر نیکوتینی بر 830 ژن در مغز تأثیر می گذارد. تقریبا هفت برابر بیشتر.

این تنها یکی از چنین تحقیقاتی است که نتایج آن باعث شده سازمان غذا و دارو آمریکا، مطالعات جدی خود را بر سیگارهای الکترونیکی آغاز کند. همچنین مراکز پیشگیری آمریکا در حال کنترل استفاده از این سیگار پر خطر است با این حال کشورهای هدف و واردکننده این محصول در معرض آسیب‌های جدی آن هستند.
 

خطرات زیست محیطی ویپ

مخزن‌های سیگار الکترونیکی که در خیابان‌ها دور ریخته می‌شوند، آبراه‌ها و حیات وحش را آلوده می‌کند. همچنین این دسته از زباله‌ها تهدید زیست محیطی جدی تری نسبت به ته سیگار دارند زیرا حاوی فلز سرب و جیوه، مدار، مخزن‌های پلاستیکی، باتری‌ها و مواد شیمیایی سمی در مایعات الکترونیکی هستند که ممکن است توسط حیوانات خورده شود.

باتری‌های لیتیوم یونی موجود در سیگارهای الکترونیکی  نیز در صورت آسیب دیدن یا قرار گرفتن در معرض گرمای شدید ممکن است منفجر شود. بر اساس گزارشات در کالیفرنیا، 40 درصد از آتش‌سوزی‌های تاسیسات زباله بین سال‌های 2016 تا 2018 به دلیل باتری‌های لیتیوم یونی گزارش شده است.

در سال 2022 سازمان غذا و دارو اعلام کرد که 2.5 میلیون دانش آموز راهنمایی و دبیرستانی از سیگار الکترونیکی استفاده می‌کنند که بیش از نیمی از آن‌ها یک‌بار مصرف هستند. این در حالی است که نیکوتین به رشد مغز نوجوانان آسیب می رساند. همچنین اگر در دوران بارداری استفاده شود، ممکن است باعث زایمان زودرس و حتی تولد نوزادی کم وزن شود.

مطالعه دیگری که در دانشگاه لوئیزویل در کنتاکی انجام شده نشان می‌دهد که کشیدن سیگار شواهدی از تصلب شرایین یا بیماری قلبی را نشان می‌دهد سیگارهای الکترونیکی بیشتر از سیگارهای سنتی مستعد ایجاد پلاک‌های قلبی عروقی هستند که منجر به حملات قلبی و مشکلات شدید قلبی عروقی می‌شود.

عاقبت سیگارهای الکترونیکی چه می‌شود؟

سیگارهای الکترونیکی در نوع یک‌بار مصرف و شارژی تولید می‌شود. سیگارهای الکترونیکی یک‌بار مصرف باید یک بار استفاده شوند و سپس دور ریخته شوند. از سوی دیگر سیگارهای الکترونیکی قابل شارژ را می توان چندین بار استفاده کرد.

بر اساس یک نظرسنجی در ایالات متحده آمریکا، بیش از دو سوم مصرف‌کنندگان سیگار الکترونیکی یک‌بار مصرف، این زباله‌ها را در سطل زباله می‌اندازند که می‌تواند منجر به آتش‌سوزی شود.

سیگارهای الکترونیکی و ضایعات سیگار می تواند با مواد شیمیایی سمی، فلزات سنگین و نیکوتین باقیمانده محیط زیست انسان و سایر جانداران را آلوده کند. این در حالی است که برخلاف ته سیگارهای سنتی، ضایعات سیگارهای الکترونیکی حتی در شرایط آب و هوایی سخت نیز قابل تجزیه نیستند و به همین دلیل زیست جانداران را به خطر می‌اندازد.

در حال حاضر فقط دو راه برای دور انداختن ایمن مخزن‌های سیگار الکترونیکی وجود دارد: بازگشت به تولیدکنندگان و فروشندگان سیگار الکترونیکی برای بازیافت و انداختن در محفظه مخصوص (پس از خنک شدن) به عنوان زباله پلاستیکی.

جهان در جستجوی راه نجات

در حال حاضر اطلاعات کمی در مورد نحوه تولید سیگارهای الکترونیک و تاثیرات زیست محیطی آن وجود دارد و یکی از دلایل آن منع افشای شرکت‌های سازنده آن است. لیتیوم موجود در سیگارهای الکترونیک هم مضر است و هم سودمند. مضر برای سلامت محیط زیست جانداران و سودمند برای ساخت وسیله نقلیه الکتریکی. در واقع ده تن لیتیومی که سالانه دور ریخته می‌شود برای ساخت 1200 وسیله نقلیه الکتریکی کافیست؛ این در حالی است که آژانس بین المللی انرژی تخمین زده است که جهان تا سال 2025 با کمبود لیتیوم مواجه شود.

بر اساس تحقیقات، جهان هنوز نتوانسته راهی برای امحا این زباله‌های نوین پیدا کند و از صنعتی‌ترین کشورها تا کشورهای در حال توسعه با نوع جدیدی از مشکلات زیست محیطی و حتی مشکلات بیولوژیکی برای جامعه خود مواجه‌اند. با این حال 175 کشور در مقیاس جهانی در سازمان ملل متحد متعهد شده‌اند تا سال 2024 یک معاهده بین‌المللی الزام‌آور علیه آلودگی و زباله‌های ناشی از تولید و استفاده سیگار الکترونیکی ایجاد کنند تا بتوان به شکلی این زباله‌ها و تاثیرات مخرب آن را کنترل کنند.