مصطفی مستور می‌گوید: ژانر «داستان دینی» نه بازگویی تاریخ مذهب است و نه تکرار آموزه‌های دینی، بلکه خلق «موقعیت‌هایی» است که شخصیت در آن‌ها بر اساس ایمان تصمیمی سرنوشت‌ساز می‌گیرد.
مصطفی مستور در نشست «داستان دینی؛ آنچه هست و آنچه» نیست که به همت دبیرخانه «جایزه ادبی داستان کوتاه هشت» در شهرستان ادب برگزار شد، گفت: از روزگار انسان غارنشین تا امروز، دین و داستان دو شکل اصلی پیوند انسان با جهان بوده‌اند، یکی رو به آسمان، دیگری رو به دل و خیال.
او با اشاره به پژوهش‌های انسان‌شناسی و نقد ادبی، ریشه «داستان دینی» را به همان سپیده‌دم تاریخ نسبت داد.
این نویسنده و پژوهشگر ادبیات با ارائه تعریفی از «داستان دینی» گفت: این ژانر نه بازگویی تاریخ مذهب است و نه تکرار آموزه‌های دینی، بلکه خلق «موقعیت‌هایی» است که شخصیت در آن‌ها بر اساس ایمان تصمیمی سرنوشت‌ساز می‌گیرد، حتی اگر این تصمیم خلاف عرف و معیارهای زمینی به نظر برسد.
زبان دین و زبان داستان؛ دو جهان متفاوت
این نویسنده با مرور ویژگی‌های بنیادین دین و داستان گفت: دین گزاره‌های مطلق، صریح و بی‌ابهام دارد و هدفش هدایت مستقیم است، اما داستان از ابهام، چندصدایی، و طرح پرسش تغذیه می‌کند.
به باور او، جمع ساده این دو کارآمد نیست و باید به شکل «ضرب» آن‌ها اندیشید تا هرکدام هویت فکری خود را حفظ کرده و به اثر، روح تازه‌ای دهند.
مستور تأکید کرد: صرف بازخوانی زندگی شخصیت‌های دینی، روایت مناسک یا شرح آموزه‌ها به تنهایی یک اثر را در ژانر دینی قرار نمی‌دهد.
او افزود: حتی وجود مفاهیم فلسفه دین در یک داستان، بدون قرار دادن شخصیت‌ها در موقعیت تصمیم بر پایه ایمان، هنوز آن را به داستان دینی تبدیل نمی‌کند.
این مترجم و داستان‌نویس با تعریف «موقعیت» به‌عنوان «لحظه‌ای که شخصیت برای عملی یا ترک عملی آگاهانه تصمیم می‌گیرد» گفت: اگر این تصمیم از دل ایمان برخیزد، همان‌جا داستان دینی خلق شده است. به عنوان نمونه، ماجرای ابراهیم و ذبح فرزند، نمونه کامل چنین موقعیتی است؛ عملی که ظاهرش خلاف اخلاق عرفی است، اما در منطق آسمان معنای دیگری دارد.
بهره‌گیری از تجربه جهانی
مستور با اشاره به آثار نویسندگانی چون تولستوی، داستایفسکی و سینگر، بر ضرورت شناخت نمونه‌های جهانی داستان دینی تأکید کرد.
او اذعان کرد: پیش از ورود جدی به این ژانر در ایران، باید بدانیم دیگران در سراسر جهان چگونه این ترکیب حس و ایمان را تجربه کرده‌اند.
توصیه پایانی برای نویسندگان
این داستان‌نویس در پایان خطاب به حاضران گفت: به جای شعار، موقعیت خلق کنید، لحظه‌هایی که شخصیت‌ها با پرسش‌های بنیادین ایمان، معنای زندگی و نسبت انسان با خدا روبه‌رو شوند. همان‌جا دین و ادبیات با هم زندگی می‌کنند و نفس می‌کشند.
بر اساس این گزارش، مهلت ارسال آثار به «جایزه ادبی داستان کوتاه هشت» که با محوریت «انسان، انسانیت و کرامت انسانی» به همت موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدرس رضوی آغاز به کار کرده، و ویژه تمام فارسی‌زبانانِ سراسر جهان است، تا ۳۰ مهرماه است و اختتامیه این رویداد ۲۴ دی‌ماه خواهد بود.
علاقه‌مندان به داستان‌نویسی برای ارسال آثار می‌توانند به نشانی اینترنتی www.festival8.net مراجعه کنند.
ایسنا
