فروزان آصف نخعی: «علم با جهان بینی که علم در آن پرورانده می شود، ارتباط دارد. شما به محض این که از علم در مکانیک نیوتنی صحبت می کنید، فرضیه ای راجع به عالم خلقت مطرح کرده اید. اکنون در غرب اندیشمندانی این موضوع را متوجه شده و درک کرده اند.» این سخنان دکتر سیدحسین نصر فیلسوف و متأله سنت‌گرای ایرانی و استاد علوم اسلامی در دانشگاه جرج واشینگتن ایالات متحده آمریکا است که مقالات و کتب دانشگاهی بسیاری نوشته و سخنان اخیر او در باره علم در کانال جرعه منتشر شده است.
نصر در سخنرانی خود تحت عنوان «اسیر غرب نشویم»، از «ضرورت توجه به دانش بومی» سخن می گوید: «البته ما باید علم جدید را بشناسیم. ولی نکته هم این است که وقتی شما چیزی را می شناسید، وجودی دارید، که می شناسد و عالم است. و شی ئی دارید که معلوم است.»
او افزود: «از قرن نوزدهم به بعد، گرفتاری مردم مشرق زمین تاکنون که علوم جدید از اروپا به آسیا آمد این است که «ما» به عنوان یک عامل داننده یا شناسنده عمل نمی کنیم. زیرا «مایی» وجود ندارد. «ما» در آن موضوعی که می خواهیم بدانیم، غرق شده ایم، یعنی اصالت فکری برای خودمان قائل نیستیم. هرچه غربی ها بگویند، همان است.»
نصر در ادامه با اشاره به این که «علوم غربی مطلق نیست، این علوم به جهان بینی غربی، و تمدن غربی ارتباط دارد، که اکنون بسیاری از فلاسفه در غرب، متوجه شده اند که علمشان مطلق نیست.» می افزاید: «علم به طور کلی با جهان بینی که علم در آن پرورانده می شود، ارتباط دارد. شما به محض این که از علم در مکانیک نیوتنی صحبت می کنید، فرضیه ای راجع به عالم خلقت کرده اید. اکنون در غرب اندیشمندانی این موضوع را متوجه شده و درک کرده اند.»
این استاد دانشگاه در ادامه به ماموریت اندیشمندان مسلمان اشاره می کند و می گوید: «کاری که ما باید انجام بدهیم، و امیدوارم که دانشگاه، محل و مرکز انجام چنین کاری باشد، این است که بگوشیم نه فقط یک MIT درجه دوم یا درجه اول بشویم، بلکه باید یک MIT با ریشه ای در فرهنگ ایران تاسیس کنیم. چنانکه MIT کنونی، ریشه اش در فرهنگ مغرب زمین است. آن زمان باید دانش هایی که در دانشگاه MIT کنونی تدریس می کنند، به صورت نقادانه و نه به صورت کورکورانه، بشناسیم.»
نصر در ادامه با تاکید بر این که «من کارم فیزیک بوده و در حال حاضر نیز دارم در این حوزه مطالعه می کنم» افزود:«در حال حاضر، نحله های بسیار متفاوت در تفسیر مکانیک کوانتوم وجود دارد. همه نیز گیج هستند که بله، معادلات ریاضی اش درست است، ولی این که دارای چه معنا و تفسیری است، کسی نمی داند. مثل بحث دنیاهای دیگر که از آن هیچ گونه اطلاعی در دست نداریم. توسل به این دست از بحث ها برای این است که بتوانند فرمول های ریاضی را حفظ بکنند.»
او ادامه داد: «از این منظر علم جدید فوق العاده با بحران جدیدی از نظر فلسفی و فکری مواجه است. و در این میان خیلی ها دنبال راه دیگر و جهانبینی دیگری هستند. من این موضوع را سال ها است که مطرح کرده ام. زیرا ما می توانیم آن جهان بینی را از فلسفه خودمان یعنی از فلسفه ملاصدراها، ابن سیناها و میردامادها استخراج کنیم.»
و شاهد مثال بحث خود را، نظریه میرداماد در باره زمان می داند که در حال حاضر نیز دارای کاربرد است. او می گوید: «برای مثال مساله زمان یکی از مسائلی است که مطرح شده و فلسفه غرب در این باره دچار گرفتاری در باره معنا و تفسیر آن شده است. حتی آقای برگسون گفته بود که مهمترین نظریه فیلسوف، نظرش در باره زمان است. این در حالی است که همین میرداماد ما، در باره زمان بحث هایی را انجام داده که نه فقط از نظر فلسفه تاریخ، بلکه برای شرایط کنونی نیز بسیار مفید به فایده است.»
این استاد دانشگاه جورج واشنگتن گفت: «ما باید تلاش کنیم که جنبه عقلانی، فلسفه، فیزیک، منطق ، ریاضیات، و به طور کلی سنت خودمان را بشناسیم و بفهمیم بر چه پایه ای بوده است. سپس مبتنی بر آن تلاش کنیم علوم غربی را فرابگیریم. اگر بتوانیم چنین کاری بکنیم، بزرگترین خدمت ها را نه فقط به ایران، بلکه به تمام جهان اسلامی کرده ایم. زیرا مساله تنها به ما اختصاص ندارد.»
نصر در ادامه با اشاره به این که «البته الآن گروه هایی در میان مسلمانان هند، و هم در میان هندوها، دنبال این کار هستند» به کارنامه خودش در این باره اشاره کرد و گفت: «آنان شاگرد پیشین من هستند که اکنون استادان معروفی در آن جا شده اند. ما احتیاج داریم این کار را انجام بدهیم که خود یک نوع قدرت فوق العاده فکری و همچنین یک نوع شجاعت می خواهد، که کسی مانند گالیله از آن برخوردار بود. گالیله زیر تمام فیزیک زمان خودش زد که به طول 2 هزار سال متداول بود. البته گالیله اشتباهات زیادی داشت، زیرا آدم خودبزرگ بینی بود. لذا ارادت زیادی به او ندارم، ولی این اراده و اعتماد به نفس را داشت، که ما هم ان شاالله باید همین کار را انجام بدهیم. و جهان بینی ای را به وجود بیاوریم، که هم اصالت ایرانی و اسلامی داشته و ریشه اش از تمدن و تفکر خودمان باشد، و هم بتواند راجع به قوانین ترمودینامیک یا کوانتوم صحبت بکند و قدم بعدی را بردارد.»
او افزود: «اگر در چارچوب نظریه های کنونی، دو تا جایزه نوبل هم در فیزیک ببریم، درست است که یک قدم در راه پیشرفت علوم غربی برداشته ایم اما کار دیگری نکرده ایم. مثل دانشمند مصری که برنده جایزه نوبل در شیمی شد. این برای تمدن مصر چه اثری داشت؟ به جز این که تا مدتی، به آن افتخار می کردند. اما ما چیز عمیق تری نسبت به آن نیاز داریم و ان شاالله خواهد شد. من 60 سال و به عبارتی تمام عمرم را و زمانی که هاروارد هم بودم، برای این کار گذاشته ام و از این جهت اصلا ناامید نیستم.»
