درخت چنار یک درخت زیبا با قامت بلند و تاجی از برگ های پنج پر است. درخت چنار از جمله درختان گسترده است و می ‌تواند سطح وسیعی از خاک زیر پایش را در پناه سایه بلند خود بپوشاند.  

همه چیز در مورد درخت چنار

درخت چنار یک درخت بلند قامت است و از درختان بومی نیم کره شمالی است. درخت چنار آنچنان بلند قامت است که می تواند هر فضای باغی شکل را محصور در تنه ها و شاخه های بلند خود سازد و گاهی ارتفاع آن به 30 تا 50 متر می رسد. از سوی دیگر درخت چنار زیبا است.

امروزه درخت چنار به علت قامت بلندش برای ایجاد سایه در حاشیه خیابان ها و پارک ها استفاده می‌شود و همچنین برگ درخت چنار با شکل خاصش جلوه ی ویژه ای به محیط می‌دهد.

برای آنها که باغ دارند و یا می خواهند یک باغ زیبا را خلق کنند و یا شاید در فضای محدود باغچه های خود، بهره گیری از یک سایه طبیعی در همراهی با درختانی تناور می ‌خواهند، درخت چنار می تواند بهترین انتخاب باشد.

شکل درخت چنار 

درخت چنار درختی بزرگ و زیبا با برگ های پنچ پر است. نام لاتین درخت چنار Plane tree است، البته بعضی از گونه ها که به خصوص خواستگاه آمریکا هستند Sycamore نام دارند. درخت چنار از جمله درختان گسترده است و می ‌تواند سطح وسیعی از خاک زیر پایش را در پناه سایه بلند خود بپوشاند.  

تنه ی اصلی چنار استوانه شکل و نسبتا پر چوب است. هر قدر عمر درخت چنار بیشتر شود، تنه آن تنومندتر می شود. از تنه ی این درخت در صنایع چوب و تولید ذغال استفاده می‌شود و برگ درخت چنار در تولید کود اهمیت دارد. 

در پاییز برگ‌های آن‌ها می‌ریزد و معمولاً در کنار جویبارها و زمین‌های مرطوب می‌رویند، هرچند نسبت به خشکسالی مقاومند. گلدهی درخت چنار در فصل بهار انجام می‌شود و سپس میوه ها که به شکل کوزه های کوچک سبز رنگ هستند به شکل فندق های خشک و مرکب در آمده و می‌رسند. 

انواع درخت چنار

• چنار شرقی (Platanus orientalis): با نام چنار شرقی که در برخی از اسامی متداول با عنوان چنار آسیایی نیز شناخته شده است و به لاتین oriental plane شناخته شده است  این درخت چنار کوتاه قامت است و  تا 30 متر رشد می کند.

پوست تنه این چنار رنگارنگ است و در تنوع قابل توجهی دیده می شود. برگ های این چنار از انواع سه گوش است که در قسمت زیرین کرک دار هستند.  این گونه چنارعمر زیاد و تاج زیبایی دارد و خواستگاه آن ایران است و در ایران به وفور دیده می شود.

• چنار اروپایی (Platanus Hispunica): این چنار که بومی سرزمین های غرب تا شمال خاک اروپا است، یک درخت بلند قامت است که می ‌تواند تا ۵۰ متر ارتفاع بگیرد. تاج این چنار نیز بسیار پهن می باشد و گاهی به قطر 60 متر می رسد.

پوست درخت چنار اروپایی به شکل صاف است که در اثر گذشت زمان به حالت فلسی شکل درآمده و سرآخر لایه ‌لایه خواهد شد. پوست درخت چنار اروپایی شامل رنگ های سبز-زرد، سفید-خاکستری و یا قهوه ‌ای می‌ باشد. برگ ‌های این نوع چنار از انواع ۵ گوش است؛

• چنار آمریکایی Platanus occidentalis: این چنار آمریکایی به نام های انگلیسی occidental plane، american sycamore، buuonwood معروف است و این گونه می تواند تا 40 متر ارتفاع یابد.

 درخت چنار آمریکایی تاج وسیع و گسترده ای دارد و پوست این درخت چنار در اثر زمان همراه با رنگی سفید که به کدری می زند، به شکل ورق ورق شده از تنه جدا خواهد شد. برگ ها در این چنار به حالت سه گوش هستند.

• چنار خوشه ‌ای (Platanus Racemosa): یک گونه بومی در سرزمین آمریکا است با نام های انگلیسی California sycamore، Western sycamore ،California plane شناخته شد است . این نمونه چنار تا 35 متر ارتفاع پیدا می کند. که غالباً در مناطق ساحلی و یا نزدیک رودخانه ها رشد می کند. مشخصه آشنای این درخت چنار جدا از قد بلندی که دارد، شکل نامنظم و آشفته شاخه های آن در حین رشد کردن می باشد.

درخت چنار در ایران و قدمت آن

چنار از جمله درختان بومی در سرزمین ایران است؛ اما بومی بودن آن گره های تاریخی با فرهنگ های باستانی این سرزمین دارد. البته درخت چنار از گذشته های دور نیز همواره برای ایرانیان مقدس بوده است و ایرانیان باستان آن را پادشاه درخت ها می‌دانستند.

چنار حتی در ادبیات فارسی نیز از گذشته جایگاهی ویژه داشته است. در دوران باستان همیشه در جوار آتشکده ها از انواع چنار می کاشتند و بعد ها که این سرزمین در همراهی با مناره هایی بلند قامت، آوای الهی را سر می ‌داد، چنار ها نیز در فضا های مذهبی مانند مساجد، امامزاده ‌ها و… جای گرفتند.

تهران قدیم نیز معروف به باغ انار و چنار بوده است. در تهران نخستین بار در سال 1300 زمانی که خیابان ولیعصر احداث شد در کنار حاشیه های خیابان درخت چنار را کاشتند

شرایط نگهداری از درخت چنار:

آب و هوا و اقلیم مناسب درخت چنار

درخت چنار مناسب برای هوای خنک و مرطوب است و میتواند سرما را تا 40 درجه زیر صفر تحمل کند. اما نمونه هایی که در شهرها کاشته می‌شوند فقط تا دمای منفی ۲۳ درجه سالم می‌مانند.

درخت چنار تا حدودی می تواند در انواع آب و هواها به خوبی رشد کند. این درخت تنومند قادر است مقداری گرما را نیز تحمل ‌کند اما در شهرهای جنوبی کشور که دما بسیار بالا و آفتاب سوزان است، درخت چنار معمولا قادر به رشد نیست.

آبیاری درخت چنار:

در سال های اولیه رشد این درختان باید به آبیاری منظم درختان جوان دقت داشت تا به خوبی رشد کننده تا ریشه بلندی در عمق خاک بسازند و بتوانند از رطوبت داخلی خاک استفاده کنند. اما به هر حال این نوع گیاه می تواند تا دودی خشکی را تحمل کند.

خاک درخت چنار:

چنار به علت داشتن ریشه های قوی وعمیق ، در خاکهای  نسبتا  ریز بافت ، عمیق آبرفتی ، با رطوبت متعادل و زهکشی خوب رشد میکند.  مخلوطی از ماسه، خاک برگ و کود دامی می‌تواند انتخاب مناسبی برای درخت چنار باشد.در خاکهای کم عمق ، سنگلاخی، یا قلوه سنگی، متراکم یا درشت آهکی رشد آن محدود میشود و قبل از فصل پاییز خزان میکند.

توجه کنید که درخت چنار به خاک های قلیایی حساسیت نشان می‌دهد و ممکن است در اثر این مسئله حاشیه ی برگ های درخت زرد و سوخته شود.

نور مورد نیاز درخت چنار:

درختان چنار را در مکان هایی بکارید که به صورت کامل بتوانند نور خورشید را جذب کنند. البته نهال های نابالغ و کوچک به آفتاب کمتری نسبت به درختان بالغ نیاز دارند .

درخت چنار اگر در شرایط نوری مناسبی نباشد رشد خوبی ندارد و تاج کوچک و ضعیفی از آنها شکل میگیرد. البته گاهی ممکن است، حاشیه برگ ها در تابستان به علت تابش نور مستقیم خورشید سوخته شود.

هرس درخت چنار:

اگر درختان را برای ایجاد فضای سبز ، مانند پارک ها در نظر می گیرید ، نیازی به هرس کردن هر ساله آنها نیست . اجازه دهید درخت به حداکثر رشد طبیعی خود برسد . فقط برای کاشت آنها باید این نکته را مد نظر داشته باشید که فاصله بین آنها رعایت شود .

اما اگر شما از درخت چنار در حیاط خانه یا باغ خود  و یا در حاشیه خیابان ها نگهداری می‌کنید برای جلوگیری از رشد بی رویه درخت می‌توانید آن را سالیانه هرس کنید . به این منظور که شاخه های زائد ، پاجوش ها و شاخه های خشکیده ، بیمار یا آفت زده را جدا کنید . همچنین بریدن شاخه های شکسته و ناسالم برای رشد بهتر درخت ضروری است. بهترین زمان برای هرس هم فصل پاییز است که فصل استراحت گیاه می‌باشد. 

تکثیر درخت چنار:

1. تکثیر درخت چنار  از طریق بذر :

برای تکثیر درخت چنار به روش کاشت بذر نیز باید در اواخر زمستان  و اوایل بهار میوه را جدا کرده و در خاک سبک کاشت. بذر چنار را تا یک سال نباید جابجا کرد تا نهال کاملا جان بگیرد.  قوه نامیه چنار کم است. بنابراین بلافاصله پس از بذرگیری از درخت ، باید آنرا در بستری از خاک سبک بکاریم و پس از یکسال آن را جابه جا نماییم.

2. تکثیر  درخت چنار از طریق قلمه :

برای قلمه زدن چنار ابتدا باید یکی از شاخه های جوان (حدودا 30 سانتی متری) درخت را انتخاب کرده  زیرا این قلمه ها از قدرت ریشه زایی زیادی دارند و سپس به کمک چاقوی باغبانی تمیز و ضدعفونی شده آن را از درخت مادر جدا کنیم.

برای قلمه زدن بهتر است راس شاخه انتخابی را به صورت افقی و انتهای آن را به شکل مورب برش بزنید. همچنین باید توجه کنید که قلمه ها از زیر بندها جدا شوند تا خاصیت ریشه زایی داشته باشند.

بهترین زمان برای کاشت قلمه های درخت چنار فصل بهار و تابستان است.  قبل از کاشت باید چند ساعت قلمه های تهیه شده را در آب قرار دارد تا برای کاشت آماده شوند. سپس با فاصله 15 تا 20 سانتی متر قلمه ها را به صورت دسته دسته در خاک پیت ماس و ماسه بکارید و روی آن ها را با ماسه بپوشانید.

توجه داشته باشید که هنگام کاشت باید حداقل یک سوم طول قلمه ها در خاک قرار بگیرد. بعد از کاشت قلمه های درخت چنار آن ها را به طور منظم آبیاری کنید.

مصارف اقتصادی درخت چنار 

1-مصارف صنعتی درخت چنار:

چوب چنار یکی از بهترین چوب ها برای استفاده در صنعت است که بدون آغشته کردن آن با مواد ضد عفونی کننده ،مدتهای طولانی در مقابل تغییرات جوی سالم میماند.

مصداق بارز دوام و عمر طولانی چوب درخت چنار در، پنجره و ستونهای بسیاری از بناهای تاریخی ایران است. از جمله در اصفهان بنای عالی قاپو، چهلستون، مسجد و مدرسه چهارباغ، ساختمتانهای اربابی منطقه بختیاری و غیره از چوب چنار ساخته شده است.

2.مصارف دارویی درخت چنار:

برای درمان لکه های پوستی از پوست درخت چنار و برای درمان مارگزیدگی از ریشه آن استفاده می کنند. همچنین از میوه و برگ درخت چنار برای رفع ناراحتیهای حلق و گرفتگی صدا استفاده میشود.

3-استفاده از برگ چنار جهت تهیه خاکبرگ:

از برگ چنار برای تهیه خاکبرگ استفاده می شود. این نوع خاک در باغبانی مصارف زیادی دارد. از خاکبرگ میتوانیم در مخلوط خاکها استفاده کنیم، همچنین میتوان به عنوان مالچ و پوشش روی بذرهای کاشته شده پاشید و از آن استفاده کرد.

منبع:بیتوته