زمانی که صحبت از لباس محلی می‌شود تصویری از لباس‌های بلند و لایه لایه که برای زندگی روزمره کارایی ندارند در ذهن ما نقش می‌بندد. این درحالیست که لباس‌های محلی کشور بخش بزرگی از فرهنگ ما است و اصالت کشور را تعریف می‌کنند. در سال‌های گذشته کشورهای مختلف به بازآفرینی پوشاک محلی خود در قالب لباس‌های کاربردی و روزمره پرداخته‌اند و از این میراث گرانقدر خود حفاظت کردند.
برای مثال در کشور روسیه، سالانه نمایشگاه بین‌المللی مد و پوشاک مسکو (COM) در راستای حفظ ارزش‌های ملی به اجرا درمی‌آید. در کشور ماهم حدود سیزده سال است که نمایشگاه مد و لباس فجر با هدف اشاعه پوشاک ایرانی و بازیابی لباس‌های محلی شروع به کار کرد.
بازیابی لباس محلی چیست؟
پشت هر خط از لباس فلسفه‌ای وجود دارد. یعنی برای برش، پیلی و دوخت هر لباس دلیلی وجود دارد. از نظر کارشناسان این نکته در لباس‌های محلی و قدیمی‌تر و لباس‌هایی که قبل از انقلاب صنعتی تولید می‌شدند صحت بیشتری دارد.
در ایام ایران قدیم زمانی که لباس و پارچه به سختی به دست می‌آمد و فقط درباریان و خان‌ها می‌توانستند لباس‌های چند لایه و بلند بپوشند، رسم بود رعیت‌ها برای طیقه اشراف لباس تن کنند، مردان می‌ایستادند و رعیت لباس را بر تن او می‌کرد به منظور سهولت در کار رعیت دکمه‌ها را در سمت چپ لباس قرار می‌دادند، اما برای خانم‌های اشراف که خودشان در اتاقی به تنهایی لباس برتن می‌کردند دکمه‌های لباس در سمت راست لباس قرار می‌گرفت تا راحت‌تر بتوانند لباس خود را بپوشند.
این موضوع هنوز هم در لباس مردانه و زنانه وجود دارد و یک اصل در طراحی لباس ایرانی است. نقل دیگری وجود دارد که دکمه‌های چند ردیفه در یونیفرم‌های نظامی برای جلوگیری از پاک کردن صورت با آستین و پاکیزه ماندن سربازها بوده به این صورت پشت خطی از لباس داستانی قرار دارد که آن را به ایام و فرهنگ آن روزگار مرتبط می‌کند.
بازآفرینی لباس سنتی یعنی استفاده از این داستان‌ها، ماجراها و اصولی که در طراحی لباس قدیم وجود داشته و الان بخشی از فرهنگ ماست. درواقع حفظ اصالت سیلوئت و کلیت لباس در بازآفرینی لباس محلی نقش چشم‌گیری دارد، اگر نمادها و دیتیل‌های ایرانی را روی لباسی که از پایه برای کشور دیگر است استفاده کنیم و لباس را یک لباس بازآفرینی شده بنامیم، تنها بی‌سوادی در امر طراحی را رسانده‌ایم. مثل این می‌ماند از بته جقه روی یک شلوار زاپ دار استفاده کنیم و یا صرفا با عوض کردن رنگ لباس به آبی ایرانی، قرمز ایرانی و سبز ایرانی دیگر آن لباس را ایرانی بدانیم.
جشنواره مد و لباس فجر چه روندی دارد؟
جشنواره مد و لباس فجر سال‌های گذشته در ماه بهمن شروع می‌شد و به رونمایی از لباس‌های طراحی شده می‌پرداخت. اما از جایی که صنعت لباس همیشه لباس‌ها را در فصل قبل از خودش آغاز می‌کند و شروع هر فصل نقطه شروع هر کالکشن لباس است تا راهی بازار شود، مد و لباس هم در دو سال گذشته این رویداد را از بهمن به اول فصل بهار و تابستان منتقل کرد.
بر همین اساس امسال در فراخوان شروع جشنواره در بخش طراحی کاربردی نوشته شد: «شرکت کنندگان در این بخش با تمرکز بر موضوع محوری «کشف ایران» با بهره‌گیری از لباس اقوام ایران فرهنگی، منسوجات، صنایع دستی، مفاهیم فرهنگی در دو بخش مردان و زنان لباس‌هایی کاربردی طراحی می‌کنند که قابل تولید انبوه و پوشیدن در موقعیت‌های اجتماعی مختلف ایران امروز باشد.»
امسال بعد از فرآیند ارسال آثار و تائید دو مرحله‌ای آن‌ها شاهد برگذاری رویداد مد و لباس فجر در برج آسمان بودیم. همچنین بخشی دیگر به نام «مدام» نیز به آن اضافه شد که شامل لباس‌های انتزاعی با مفهوم ایرانی بود. برندگان در بخش‌های لباس کاربردی، لباس مفهومی، طراحی زیورآلات، کیف و کفش و طراحی پارچه مشخص شدند.
خروجی نمایشگاه مد و لباس فجر چه بود؟
با وجود تمام برنامه ریزی‌های از پیش تعیین شده علاوه بر بخش «مفهومی» جشنواره بخش دیگری به جشنواره تحت عنوان «مدام» اضافه شد و روند جشنواره بازهم به سمتی رفت که لباس‌ها در نهایت به تولید انبوه نرسند.
در گفت‌وگویی که خبرنگار فرهنگی ایسکانیوز با «فاطمه مهدوی» طراح بین‌المللی مد و لباس، داشت نظر این کارشناس به این صورت بیان شد: «به نظرم این جشنواره تأثیر مثبتی در جامعه ایفا نمی‌کند و بیشتر شبیه خاله‌بازی است. اینکه هر سال هزینه‌ای کنیم، مردم بیایند بازدید کنند اما هیچ اتفاق مثبتی در بافت جامعه نیفتد، منطقی نیست. باید بررسی کنیم که جشنواره در برنامه‌های تلویزیونی چه جایگاهی دارد. ما همیشه نگاهی انداخته‌ایم به برنامه‌های خارجی که موفق بوده‌اند، بعد تلاش کرده‌ایم نسخه اسلامی آن‌ها را تولید کنیم. آیا نمی‌توان همین روند را در حوزه مد و لباس هم اجرا کرد؟ چرا در سطح بین‌المللی کاری را ارائه ندهیم که با کمی تغییرات همراه باشد؟ جشنواره نسبت به سیزده سال پیش رشد کرده، اما با توجه به شرایط اجتماعی، باید به شکل حرفه‌ای‌تر پیش برود.»
چراغی که به خانه رواست بر مسجد حرام است
اگر در تهران به فروشگاه‌های لباس سری بزنیم عده زیادی از بانوان را می‌بینیم که علیرغم میل باطنیشان لباس‌های کوتاه یا جلوباز می‌خرند، این روزها وجود دکمه برای لباس بانوان به آرزویی دست نیافتنی تبدیل شده و پیدا کردن لباس پوشیده‌ی مناسب بانوان بسیار کم است.
لباس بازیکنان تیم ملی بازتاب‌های رسانه‌ای زیادی دارد و ما در حسرت دیدن همان یک بته جقه روی لباس بازیکنان مانده‌ایم، لباس‌هایی که نه سیلوئت ایرانی اسلامی دارند و نه حتی دیتیل‌های ایرانی را به دوش می‌کشند.
بخش کاربردی در جشنواره‌های مد سراسر جهان به بخشی تعلق می‌گیرد که لباس‌ها در انتها به لباس‌های روزمره افراد جامعه می‌رسد زمانی که لباس‌های کاربردی جشنواره به دست مصرف کننده نمی‌رسد و حضور لباس ایرانی نه در فروشگاه‌ها بلکه در سطح جامعه حس نمی‌شود، اختصاص دادن بخشی به نام «مدام» با وجود بخش «مفهومی» درست مثل سرریز کردن بودجه در یک پروژه با الویت سوم و چهارم است.
از طرفی دیگر فاطمه مهدوی طراح بین‌المللی مد و لباس در گفتگو با خبرنگار ایسکانیوز گفت: «یک اتفاق دیگر در کشور که زیاد می‌بینم، این است که صرفاً روی قشر مذهبی تمرکز کرده‌ایم و برای آن‌ها لباس طراحی کرده‌ایم. مثلاً عبا طراحی کرده‌ایم و چادر را از سر خیلی‌ها درآورده‌ایم. سپس آمده‌ایم و لوندی بلاگرها را به‌عنوان یک روند مد معرفی کرده‌ایم. به نظرم اگر تفکری پشت جشنواره باشد که مسائل جامعه را تحلیل کند، جشنواره متناسب با شرایط برگزار شود، اتفاقاتی در بافت جامعه شکل می‌گیرد.»
در حالت کلی بازآفرینی لباس سنتی و حفظ فرهنگ و اصالت ایرانی از جمله مواردی است که امروزه در کشور به یک نیاز تبدیل شده و همان طور که کشورهای دیگر توانایی انجام این کار را دارند کشور ما هم با وجود قدمت چندین ساله‌اش و تلاش و همت مسئولین می‌تواند به حفظ فرهنگ بپردازد اما در مسیری که پیش‌رو وجود دارد صبر زیادی لازم است و باید آگاهی و سواد عموم و خواص جامعه از لباس بیشتر شود، جشنواره مدو لباس فجر نقطه عطف این آگاهی است. با وجود سطح آگاهی فعلی در لباس چه در طراحان لباس چه در مسئولین این اتفاق نمی‌افتد، سبک آموزشی این رشته در کشور ما به درستی اجرا نمی‌شود، کمبود جامعه شناس مد در جامعه و شناخت ضعیف از ذائقه مردم ایران مسیر رشد را برای ما تاریک کرده و جشنواره تنها به در یک رویداد خلاصه شده که سالانه بوجه‌ای را خرج می‌کند و بازدهی خاصی ندارد. هیچکدام از ابعاد مد را در نظر نمی‌گیرد و صرفا به چاپ بته جقه روی لباس یا رنگ ایرانی یک لباس اکتفا می‌کند، قطعا با مطالعه بیشتر در حوزه لباس علی الخصوص در حوزه تاریخ لباس می‌شود اصالت لباس جامعه را پربارتر کرد و این جشنواره را به سطح بالاتری پیشرفت داد.
ایسکانیوز
