شیشه همواره به عنوان یکی از پرکاربردترین مواد دنیا شناخته شده است که استفاده از آن را در صنایع مختلف مانند معماری ، خودروسازی ، پزشکی ، تزئینات و… می توان مشاهده کرد. معماری یکی از مهم ترین و قدیمی ترین کاربردهای شیشه است که زیبایی شیشه را در کنار ویژگی های کاربردی آن قرار می دهد. قدمت اولین شیشه های ساخته شده به ۵۰۰۰ سال پیش برمی گردد. این شیشه ها بی رنگ بودند و کسی تصور نمی کرد روزی برسد که بتوان چنین تنوع رنگی گسترده ای در آن ها ایجاد کرد. همان طور که میدانید ، شیشه های رنگی در معماری ایرانی نقش بسیار پررنگی دارند و در معماری مدرن نیز نمونه های جذابی از کاربرد شیشه رنگی به چشم می خورند. اما شیشه رنگی چگونه ساخته می شود و چطور می توان از ویژگی های آن برای معماری بهره گرفت؟

شیشه رنگی چیست و چگونه ساخته می شود؟

ماده اصلی شیشه ، سیلیکا است که دمای ذوب بسیار بالایی دارد و برای مذاب کردن آن از موادی مانند سودا ، آهک ، سرب و.. استفاده می شود. شیشه همواره در حالت مذاب قرار دارد و هرگز کاملاً جامد و سخت نمی شود. به همین دلیل است که ضخامت قسمت پایینی شیشه های بسیار قدیمی بیشتر از قسمت بالایی است. بعد از مذاب کردن ، نیاز است تا به آن شکل بدهند. برای رفع کردن عیب های شیشه فرم داده شده ، آن را مجدداً کمی حرارت می دهند و در آخر با قرار دادن بر روی تسمه ، آن را آهسته و کاملاً کنترل شده خشک می کنند.

شیشه ها امروزه کاربردهای بیشتر و پیشرفته تری نسبت به گذشته پیداکرده اند. شیشه های نسوز با اضافه کردن مواد شیمیایی دیگر و شیشه های نشکن با استفاده از روش خنک کردن سریع ساخته شده اند. اما شیشه های رنگی چطور ساخته می شوند؟

این شیشه ها از افزودن اکسید فلزات مختلف به مذاب شیشه ساخته می شود و هر فلز ، رنگ متفاوت و منحصربه فردی به آن می بخشد. برای مثال ، رنگ آبی از افزودن اکسید مس و کبالت ، رنگ قرمز از اکسید طلا و مس ، رنگ سبز از اکسید آهن ، رنگ زرد از ترکیبات گوگردی و شیشه سفید مات از ترکیب کلسیم و سنگ سرمه به دست می آیند. در این میان ، شیشه قرمز شرابی به دست آمده از افزودن اکسید طلا بسیار گران تر و دارای رنگ باثبات تری است.

تاریخچه استفاده از شیشه رنگی در معماری

این شیشه ها برای اولین بار به صورت اتفاقی و با اضافه شدن اکسید فلزات به شیشه مذاب ساخته شدند. با تولید شیشه های رنگی در مصر و بین النهرین ، صادرات آن ها به سراسر جهان به زودی اتفاق افتاد. در ادامه ، این شیشه ها مورد استقبال بسیاری از مجامع مذهبی قرار می گیرند و دانشمندان سراسر جهان برای یافتن رنگ های متنوع تر به تکاپو می افتند. درنتیجه ، می بینیم که امروز آن ها را می توان در طیف گسترده ای از رنگ ها تولید کرد. به مرورزمان برای افزایش استحکام و ثبات رنگ نیز تلاش ها افزایش پیدا کرد و مقاوم ترین شیشه ها با افزودن ترکیبات مختلف به دست آمدند.

در ابتدا ، کاربرد آن ها تنها در مساجد ، کلیساها و مکان های مذهبی دیگر مشاهده می شد و به مرورزمان استفاده از آن ها در معماری انواع ساختمان ها رواج پیدا کرد. برای مثال ، یکی از نمونه های مثال زدنی استفاده از شیشه های رنگی ، خانه های سنتی ایرانی هستند. همان طور که میدانید ، تمام نقاط ایران دارای روز طولانی هستند و ساختمان ها به شکل شمالی-جنوبی ساخته می شوند. این نوع معماری و نقشه کشی باعث ورود بیشترین میزان نور به داخل ساختمان و بهره گیری بیشتر از نور و گرمای روز می شود. اما ورود نور شدید و مستقیم به خانه می تواند به وسایل آسیب بزند و تا حدی نیز آزاردهنده باشد. این نکته در تابستان بیشتر به چشم می آید.

آن ها می توانند نور عبوری را کنترل کنند و با توجه به نوع و ویژگی های منحصربه فرد خود ، مقداری از آن را بازتاب یا خنثی کنند. این مشخصه آن ها می تواند به ساکنین مناطق گرم و بیابانی کمک کند تا از گرمای شدید نور در امان بمانند. حس القاشده از شیشه های رنگی نیز بسیار متفاوت است. در مناطق بیابانی که تنوع رنگ بسیار کمتری در محیط پیرامون به چشم می خورد ، استفاده از آن ها بیشتر از سایر مناطق دیده می شود.

ویژگی های شیشه رنگی

همان طور که بیان شد ، شیشه ها با توجه به ویژگی های متفاوت خود می توانند کاربردهای مختلفی داشته باشند. اما ویژگی های مشترک در میان شیشه های رنگی ، موارد زیر را شامل می شوند.

• تأثیرات روان شناختی با انتشار دادن نور رنگی در محیط
• حفظ حریم شخصی (برخلاف نوع شفاف و بی رنگ آن می توانند دید را مختل کنند)
• خواص آکوستیک (جذب صداها و جلوگیری از انتقال آن میان محیط های دو طرف شیشه)
• کاهش نور و گرمای ورودی به محیط داخلی (با توجه به رنگ شیشه میزان تأثیر آن بر این امر تغییر می کند)

این شیشه ها انواع مختلفی دارد که هر یک دارای ویژگی های منحصربه فرد خود هستند. هر یک با توجه به ویژگی های خود می توانند مقدار مشخصی نور را عبور دهند و قیمت متفاوتی داشته باشند.

• شیشه رنگی لاکوبل

شیشه های رنگی لاکوبل دارای دو نوع شفاف (Transparent) و مات است. شیشه های لاکوبل مات دارای تنوع رنگی بیشتری نسبت به نوع ترنسپرنت هستند. نام دیگر لاکوبل ، براق است؛ زیرا با حالت براق و منحصربه فرد خود به محیط گیرایی خاصی می بخشد. یک طرف آن ها بارنگ پوشیده شده است و می تواند به دو صورت پشت رنگی براق یا پشت رنگی مات باشد. این شیشه دارای دو سطح ایمن و ایمن پلاس (Safe +) است ، خش نمی خورد و در صورت شکستن ، به صورت خرده شیشه به اطراف نمی ریزد.

• شیشه رنگی متولکس

ازنظر کیفیت تفاوت چندانی با لاکوبل ندارد ، اما به دلیل جذب سریع گردوغبار و چربی ، در آشپزخانه و برای ساخت کابینت و میز استفاده نمی شود. ساختار متولکس متفاوت از لاکوبل است؛ سطحی غیر صیقلی دارند و مات هستند. به این ترتیب ، زودتر کثیف می شوند و تمیز کردن آن ها کمی سخت تر است. اما برای تفکیک فضا با رعایت حریم شخصی و جلوگیری از عبور نور شدید بسیار عالی هستند.

• شیشه رنگی متالیک

شیشه های رنگی متالیک یا متالک شباهت بسیار زیادی به نوع لاکوبل دارند و مانند آن ، صیقلی و قابل سکیوریت ، لمینت و… هستند. البته در شیشه های متالیک رنگ ها درخشان تر و براق تر دیده می شوند. شیشه های متالیک دارای طیف رنگی گسترده ای هستند و در مقابل نور ، متبلور می شوند.

این شیشه ها کاربرد متعددی دارند و استفاده از آن ها تنها به یک یا دو صنعت محدود نمی شود. می توانید نمونه های کاربرد های آن  را در شیشه دودی ماشین ، چراغ های رنگی برای نورپردازی ، اکسسوری هایی مانند آباژور و تزئینات دکوراسیون داخلی و پنجره های رنگی به کاررفته در فرودگاه ها ، ورزشگاه ها ، پنجره ساختمان های مختلف و حتی ساخت مبلمان داخلی و ظروف ببینید. بااین حال به یاد داشته باشید که انواع مختلف آن ها ، کاربردهای متفاوتی دارند.

شیشه های رنگی با توجه به ویژگی های خود در معماری استفاده می شوند. برای مثال از نوع لاکوبل ترنسپرنت در خودروسازی ، ساخت لامپ های رنگی ، تبلیغات و معماری ساختمان مانند آینه ، وسایل تزئینی مانند گلدان ، نورگیر ، پنجره سازی و پاسیوها استفاده می شود. از لاکوبل مات در ساخت شیشه ها ، قفسه ها ، کابینت و میز یا شیشه ای استفاده می شود.

از نوع متولکس به عنوان دیوار پوش دکوراتیو مراکز تجاری یا اداری استفاده می شود. این شیشه ها به دلیل مات بودن می توانند در کنار حفظ زیبایی و صرفه جویی در فضا ، حریم خصوصی فضاها را حفظ کنند و نور ورودی را کاهش دهند. از نوع متالیک آن نیز در دیواره آشپزخانه ، دکور جواهرفروشی ، بوتیک ها یا فضای میان کابینت ها استفاده می شود.

سخن پایانی

در هنگام انتخاب لامپ شیشه ای به جنس و نوع آن دقت زیادی داشته باشید. به این نکات توجه کنید که نور موردنیاز محیط به چه میزان است ، چه رنگی با فضا و نوع کاربری فضا هماهنگی دارد ، ضخامت شیشه موردنیاز محیط چقدر است و آیا محیط کاربری به حفظ حریم شخصی افراد نیاز دارد یا خیر. به این ترتیب ، می توانید تکه های پازل را کنار یکدیگر قرار داده و بهترین گزینه را انتخاب کنید. توجه داشته باشید که با انتخاب یک شیشه رنگی مناسب می توانید تغییرات چشمگیری در محیط و کاربری فضا ایجاد کنید. همچنین می توانید انرژی مصرفی را کاهش دهید و احساسات و تفکرات افراد را با اهداف خود هم جهت کنید.

منبع:تهران دیزاین سنتر