به ناخن‌های‌تان نگاه کنید. گاهی روی آنها خطوطی ایجاد می‌شود که علت آن را نمی‌دانید. شاید شما هم شنیده باشید که این خطوط نشانه کمبود ویتامین است؛ بعضی از افراد هم می‌گویند که این خطوط به‌واسطۀ کم‌خونی روی ناخن ایجاد می‌شود. اما اجازه بدهید اینها را کنار بگذاریم و با دقت بیشتری موضوع خطوط روی ناخن را بررسی کنیم. واقعیت این است که دلایل متعددی برای شکل‌گیری خطوط روی ناخن وجود دارد. دلایل مختلفی باعث بروز تغییرات روی ناخن و لبه آن می‌شوند. در این میان، خطوط عمودی روی ناخن بسیار متداول هستند و معمولا خطرناک هم نیستند. اما گاهی اوقات، خطوطی روی ناخن ایجاد می‌شود که نشانه‌ای از وضعیت خطرناک یا قابل‌پیگیری در بدن هستند. این خطوط معمولا به‌شکل افقی ظاهر می‌شوند. تشخیص صحیح به پزشکان کمک می‌کند تا به نتیجه‌گیری بهتری درباره وضعیت بیمار برسند و درمانی مناسب را برای او در پیش بگیرند.
نکاتی کوتاه درمورد خطوط روی ناخن
- ناخن‌ها از پروتئینی موسوم به کراتین تشکیل می‌شود که در پوست و مو هم وجود دارد؛
- کهن‌سالی و بالارفتن سن ازجمله عمده‌ترین دلایل وجود خطوط روی ناخن است؛
- بیمار‌ی‌ها و مشکلات مختلفی وجود دارند که روی ناخن‌ها هم اثر می‌گذارند و باعث به‌وجودآمدن خطوط روی آنها می‌شوند؛
- برای درمان خطوط به‌وجودآمده روی ناخن باید ریشه و علت این مشکل را شناسایی کنید.
انواع خط روی ناخن و دلایل بروز آنها
خطوط عمودی روی ناخن
خطوط عمودی روی ناخن به‌واسطۀ افزایش سن و پیرشدن به وجود می‌آیند. همان‌طور که با بالارفتن سن، خطوطی روی چهره ایجاد می‌شود، ناخن‌ها و لبه‌های آنها هم با پیری، تغییر شکل می‌دهند و خطوطی بر آنها ظاهر می‌شود. تغییرات احتمالی ناخن‌ها به‌شرح زیر خواهد بود:
- نازک یا ضخیم‌تر شدن ناخن‌ها؛
- ازدست‌رفتن حالت صاف روی ناخن‌ها؛
- ترک‌خوردن ناخن‌ها و شکستگی؛
- ایجاد شکاف روی ناخن‌ها؛
- شکنندگی آسان ناخن‌ها.
ممکن است با بلندشدن ناخن‌ها، تعداد مختلفی از خطوط روی آنها نقش ببندد. این خطوط از نوک ناخن تا ریشه آن ادامه پیدا می‌کنند و لزوما دلیل وجود مشکلی جدی در بدن نیستند. اگر این حالت یعنی وجود خطوط روی ناخن‌ها باعث درد و ناراحتی‌تان شده است، باید به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید.
دلایل دیگر وجود خطوط عمودی روی ناخن‌ها
مشکلات دیگری هم در بدن وجود دارند که همراه با علائمی دیگر باعث به‌وجودآمدن خطوطی روی ناخن‌ها می‌شوند. مثلا برخی از انواع کم‌خونی (آنمی) می‌تواند روی ناخن‌ها خطوطی عمودی به وجود بیاورد. دیگر علائم نشان‌دهندۀ این مشکل نیز تغییر رنگ و بافت ناخن است. کم‌خونی روی ناخن‌ها خطوط عمودی به وجود می‌آورد و باعث ظهور دندانه‌هایی روی آنها هم می‌شود؛ یعنی ناخن را از حالت صافی و یکدستی خارج می‌کند.
خون‌ریزی رگه‌ای (splinter hemorrhage) هم نوعی انعقاد و لخته‌شدن خون است که می‌تواند باعث ظهور رگه‌های خونی عمودی زیر ناخن شود. اگر علت این لخته‌شدن خون زیر ناخن‌ها مشخص نباشد، باید به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. مشکلات دیگری که موجب تشکیل خطوط روی ناخن می‌شوند، عبارت‌اند از:
- دیستروفی بیست ناخن (مجموع ناخن‌های دست و پا)؛
- بیماری سرخرگ محیطی؛
- روماتیسم مفصلی.
گاهی خطوط ناخن‌ها در کنار علائم دیگری مانند خشک و شکننده شدن به وقوع می‌پیوندند. در این صورت، احتمال وجود مشکل قابل‌پیگیری دیگری در بدن وجود دارد؛ باید با مراجعه به پزشک، آن مشکل را کشف و بررسی کرد.
خطوط افقی روی ناخن‌ها
شیارهای افقی روی ناخن‌ها گاهی بسیار عمیق هستند و به‌شکل چندین خط افقی روی ناخن ظاهر می‌شوند و ممکن است سطح ناخن را بپوشانند. این خطوط گاهی گویای مشکلات دیگری در بدن است که نیاز به تشخیص و درمان آنها وجود دارد. این خطوط شاید نشانۀ مشکلات زیر باشند:
- نارسایی حاد کلیه؛
- انواع دیابت؛
- بیماری تیروئید.
ممکن است افرادی که تحت شیمی‌درمانی بوده‌‌اند، روی ناخن‌های‌شان شاهد خطوطی افقی باشند. احتمال ایجاد خطوط افقی روی ناخن‌های دست و پای بیماران مبتلا به سفلیس یا بیماری اوریون هم وجود دارد. در هر حال، وجود این خطوط نیاز به پیگیری فوری و مراجعه به پزشک دارد.
عوامل دیگری که منجر به بروز خطوط روی ناخن‌ها می‌شوند
بیماری‌های پوستی
در بیشتر افراد مبتلا به پسوریازیس هم ناخن‌ها و حاشیه‌شان دچار مشکل می‌شود. اگزما نیز خطوط و تغییر رنگ روی ناخن‌ها ایجاد می‌کند؛ البته این بیماری علائم دیگری هم روی پوست به وجود می‌آورد.
اختلالات گوارشی
اختلالات هاضمه و دستگاه گوارش هم در به‌وجودآمدن خطوط روی ناخن نقش دارد. مثلا مشکلات و اختلالاتی که باعث جذب‌نشدن مواد مغذی به بدن می‌شود در شکل‌گیری خطوطی روی ناخن‌ها بی‌تأثیر نیست. بیماری کرون، بیماری سلیاک و کولیت زخمی ازجمله مشکلات دستگاه گوارش هستند که مانع از جذب مواد مغذی در بدن می‌شوند؛ به همین سبب روی ناخن‌ها هم اثر خواهند گذاشت و روی آنها خطوطی به وجود می‌‌‌آورند. اگر بدن به مواد اساسی و لازم برای ساخت سلول‌های جدید دسترسی نداشته باشد، پوست و ناخن‌ها هم از اثرات منفی این موضوع بی‌نصیب باقی نمی‌مانند.
ضربه و آسیب‌های خارجی
ورود ضربه‌های ناگهانی بر ناخن هم می‌تواند باعث ایجاد کبودی و لخته‌شدن خون زیر ناخن‌ها شود. مثلا اگر یک کتاب سنگین روی ناخن‌تان بیفتد، در زیر ناخن، کبودی به وجود می‌آید؛ در نتیجه، ممکن است به‌طور موقتی، شکل آن هم تغییر کند. کبودی به شکل‌گیری نقاط قهوه‌ای مایل‌به‌قرمز در زیر ناخن می‌انجامد. با رشد ناخن و سلول‌های تازه، این نقاط و لکه‌ها از بین می‌روند. اما اگر کبودی ناخن بدون هیچ‌گونه ضربه‌ای روی ناخن ظاهر شود، شاید مشکلی جدی در بدن‌تان وجود دارد. شکل‌گیری نقاط بنفش، قهوه‌ای تیره یا قرمز زیر ناخن می‌تواند نشانه‌ای از التهاب درون‌شامه قلب یا ملانوما باشد.
تشخیص مشکلات مرتبط با لکه روی ناخن
لکه‌هایی که ناگهانی و همراه با علائم دیگر روی ناخن‌ها جای خوش می‌کنند باید به‌سرعت با مراجعه به پزشک پیگیری شوند. ضربات و آسیب‌های عادی و نه‌چندان جدی معمولا نیازی به درمان ندارند؛ هرچند درصورتی‌که ضربات و آسیب‌های واردشده به ناخن شدید و جدی باشند هم نیاز به مراجعه فوری به پزشک وجود دارد. پزشک معمولا از علت تشکیل لکه روی ناخن و علائم دیگر همراه با آن از شما سؤال خواهد کرد.
بررسی نشانه‌های دیگر موجود در بدن و سوابق پزشکی فرد هم به تشخیص درست پزشک کمک می‌کند. اگر پزشک تشخیص بدهد که مشکلاتی ریشه‌ای و پنهان موجب بروز لکه روی ناخن شده‌اند، دستور انجام آزمایش‌های مختلف می‌دهد؛ مثلا آزمایش خون یا ادرار را برای بیماری پیگیری می‌کند.
درمان لکه‌ها و خطوط روی ناخن
لکه روی ناخن می‌تواند عامل مشکلات ریشه‌ای و پنهان باشد؛ پس برای درمان این مشکل باید عامل اصلیِ وجود لکه روی ناخن از بین برود و درمان شود. مثلا اگر عامل این تغییر شکل ناخن اگزمای پوستی باشد، پزشکان باید با تجویز داروهای موضعی مناسب در وهله نخست، بیماری اگزما را درمان کنند تا به‌دنبال آن، لکه روی ناخن هم از بین برود. در نتیجۀ درمان، سلول‌های مسئول کنترل رشد ناخن بهبود پیدا می‌کنند و احتمالا مشکل وجود خطوط روی ناخن هم حل خواهد شد.
پیشگیری از تغییر شکل ناخن‌ها
علت اصلی شکل‌گیری لکه روی ناخن‌ها پیری است؛ اما لزوما همۀ افراد مسن چنین لکه‌هایی را روی ناخن‌های خود نخواهند دید. در هر حال، برای رفع این مشکل در افرادی که دارای لکه روی ناخن به‌سبب پیری هستند، راهکاری وجود ندارد. به‌طور کلی، استفاده از رژیم غذایی سالم و متنوع، گامی مناسب برای سوخت‌رسانی به بدن و داشتن ناخن‌هایی سالم، زیبا و محکم است و از بروز لکه بر روی آنها جلوگیری خواهد کرد.
لکه‌های ناخن ناشی از کهولت سن، بی‌خطر هستند؛ اما اگر این مشکل همراه با علائم دیگری رخ بدهد، نیاز به مراجعه به پزشک یا متخصص پوست وجود دارد. پزشکان عمومی هم می‌توانند دلایل ایجاد لکه روی ناخن را تشخیص دهند و مشکلات را درمان کنند.
