از گذشتگان دور مساجد به عنوان مهم‌ترین مراکز تجمع و از بناهای معماری اسلامی هستند و شاخص‌ترین بناهای هر دوره معماری ایران پس از اسلام را می‌توان در مساجد پیدا کرد.
مسجد جامع ارومیه نگین درخشان میراث تاریخی در آذربایجان غربی و روایت تاریخ پرفراز و نشیب شهر ارومیه است؛ این اثر تاریخی که در دل خود روزها و دوره‌های مختلفی را ثبت کرده، اکنون در مسیر جهانی شدن گام برمی‌دارد تا مردم دنیا با این میراث جاودانه بیشتر آشنا شوند.
آنچه به این اثر تاریخی، زیبایی دوچندان بخشیده معماری آن است؛ معماری ایرانی اسلامی و به عبارتی می‌توان گفت این اثر تاریخی شاهکاری از معماری ایرانی اسلامی و به یادگار مانده از دوران سلجوقیان است.
طرح مرمت مسجد جامع ارومیه به همت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی آغاز شده و انتظار می‌رود تا سال ۱۴۰۵ به اتمام برسد.
مسجد جامع؛ قلب تپنده ارومیه
باستان‌شناس و معاون گردشگری میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی این مسجد را یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین مساجد در کشور می‌داند که قدمتش به چندین قرن می‌رسد و در برخی روایت‌های تاریخی حتی پیش از اسلام هم بناهایی در زیر این مسجد ساخته شده بود.
رضا حیدری ادامه می‌دهد: واقعیت این است مسجد جامع قلب تپنده و هسته مرکزی شهر ارومیه به شمار می‌رود و بازار تاریخی و بسیاری از محلات تاریخی در اطراف این مکان مذهبی شکل گرفته است.
وی با اشاره به اینکه براساس مطالعات باستان‌شناسی لایه‌های زیر زمین این مسجد می‌تواند خیلی قدیمی‌تر از ساختارهایی باشد که امروز در سطح می‌بینیم و خود بنای تاریخی مربوط به دوره سلجوقیان است، تصریح می‌کند: یکی از زیباترین بخش‌های این مسجد محراب گچبری ایرانی است که از دوره ایلخانان مغول به جا مانده؛ محرابی که حدود ۵/۵ متر عرض و حدود ۸متر طول دارد و جنس آن از نوع گچ است.
باستان‌شناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی خاطرنشان می‌کند: دردوران صفویه شبستان ۴۰ ستون در کنار این مجموعه ساخته شد؛ شبستانی که میزبان مردم شده و هنوز هم به کار خود ادامه می‌دهد و نمازگزاران در آن به عبادت می‌پردازند. وی با ذکر این نکته که مسجد جامع ارومیه در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی به ثبت ملی رسیده است، یادآور می‌شود: مسجد جامع ارومیه دارای چند درب بوده که یکی از این درب‌ها به طرف بازار بود که اخیراً با حضور وزیر سابق میراث فرهنگی و گردشگری باز شد تا بار دیگر بازاریان و کسبه نماز خود را در این مسجد کهن به جای آورند.
قدمت هزار و ۲۰۰ساله
وزیر سابق میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در سفر خود به آذربایجان غربی و بازدید از مسجد جامع ارومیه به نکته مهمی اشاره و اظهار می‌کند: با توجه به اینکه در صحبت‌های کارشناسان استانی بیان شد مسجد جامع قدمت هزار و ۲۰۰ ساله دارد، باید این موضوع در معرفی این بنا مد نظر قرار بگیرد؛ چرا که اغلب در معرفی مسجد جامع قدمت آن را ۷۰۰ سال و متعلق به دوره ایلخانی می‌دانند در حالی که ۵۰۰ سال اختلاف رقم پایینی نیست.
سید عزت‌الله ضرغامی اضافه می‌کند: طرح میدان امام(ره) که قرار است در اطراف مسجد جامع ارومیه اجرا شود، باید با الگوبرداری از طرح‌های سنتی طراحی شود و با محیط اطراف نیز تطابق داشته باشد.
همچنین معاون امور مجلس، حقوقی و استان‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سفر خود به آذربایجان غربی و بازدید از مسجد جامع ارومیه با اشاره به تدوین پرونده مساجد کشور برای ثبت در میراث جهانی اظهار می‌کند: مسجد جامع ارومیه که شاهکارهای معماری آن در برخی موارد بی‌نظیر است، قابلیت ثبت جهانی را دارد.
جواد واحدی می‌افزاید: در یک سال گذشته اقدام‌های قابل توجهی در راستای مرمت و احیای مسجد جامع ارومیه انجام شده است و امیدواریم این روند همچنان ادامه داشته باشد تا ظرفیت‌های معماری و تاریخی این مسجد بیش از پیش نمایان شود.
وی مسجد جامع ارومیه را از جمله شاهکارهای معماری ایرانی اسلامی برشمرده و ادامه می‌دهد: گچبری شبستان این مسجد در نوع خود بی‌نظیر است.
تخصیص از اعتبارات ملی
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی هم با بیان اینکه موضوع ثبت مساجد در فهرست جهانی یونسکو مطرح است، تصریح می‌کند: سعی ما بر این است با انجام اقدام‌های لازم زمینه برای قرار گرفتن مسجد جامع ارومیه در فهرست جهانی یونسکو فراهم شده و اثر جهانی دیگری به فهرست آثار ثبت جهانی استان افزوده شود.
مرتضی صفری تأکید می‌کند: در همین راستا احیای حجره‌های پیرامون، تزئینات گنبدخانه، بخش گنبد مرکزی، فضای خدماتی نظیر سرویس‌های بهداشتی، سیستم گرمایشی و سرمایشی، نورپردازی، روشنایی محوطه و همچنین سایت موزه ضلع جنوب شرقی مسجد جامع از جمله اقدام‌های مرمتی مسجد جامع ارومیه به شمار می‌رود که در حال انجام است.
داوود فرازی، معاون فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی هم از تخصیص ۱۱۰ میلیارد ریال از اعتبارات ملی برای مسجد جامع ارومیه خبر داده تا زمینه مرمت حجره‌های ضلع شرقی و گنبدخانه بخش قدیمی مسجد فراهم شود.
