الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ گرافیست‌ها ازجمله هنرمندانی بودند که در همان دقایق اولیه پس از اعلام خبر شهادت سیدحسن نصرا… دست به کار شدند و با خلق آثار گرافیکی در حمایت و دفاع از جریان مقاومت، تلاش کردند به تولید محتوای فعال در فضای مجازی بپردازند. در این میان گرافیست‌های دغدغه‌مند مشهدی جزو هنرمندان پرکاری بودند که به صورت خودجوش در میدان مجازی حاضر شدند.

از این نظر مشهد در چند سال گذشته نقش مؤثری در هنر مقاومت ایفا کرده است؛ چنان که در اتفاقات مشابه مانند شهادت سردار سلیمانی و شهادت آیت ا… رئیسی نیز طرح‌ها و پوستر‌های هنرمندان مشهدی بسیار در فضای مجازی بازنشر شدند. به مناسبت شهادت سیدحسن نصرا… به سراغ سه تن از گرافیست‌های پرکار مشهدی در این روز‌ها رفتیم و درباره همین موضوعات با آن‌ها گفتگو کردیم.

هنر مقاومت، صدای مظلوم

هادی مهری، گرافیست مشهدی، بر ضرورت آگاهی و شناخت عمیق گرافیست‌ها از چهره مقاومت پیش از هرگونه طراحی و ایده پردازی تأکید می‌کند و می‌گوید: اگر چنین شناختی باشد، آن‌ها می‌توانند در بزنگاه‌های تاریخی اثرگذار باشند؛ همچنان که در اتفاقات غزه تأثیری که هنر بر مخاطبان خود در سراسر جهان گذاشته، بسیار درخور اعتناست. او اضافه می‌کند: هنرمند با هنر و ابزارش می‌تواند از جریان مقاومت دفاع کند. به طور کلی اصالت هنر این است که فقط برای گالری و فروش نباشد. 

با توجه به گسترش فضای مجازی، دیگر نمی‌توان هنر را به فضای کوچک نگارخانه‌ها محدود کرد. اکنون هنر جهانی شده است. هنری را از هنرمندی در یک شهر کوچک می‌بینید که اگر درست و به جا اجرا شده باشد، جهانی می‌شود و آن تأثیری که می‌گذارد، در حد یک شهر کوچک نیست. برای مثال، پوستر‌های بسیاری از هنرمندان بزرگ درباره نسل کشی در غزه را می‌توان روی پلاکارد‌های معترضان در آمریکا مشاهده کرد. این نشان می‌دهد تأثیر آن پوستر جهانی شده است. 

مهری هنر را یک زبان اعتراضی برای گفتن حقایق توصیف می‌کند و می‌افزاید: در هنر مقاومت هنرمند باید در جایی که لازم است، حرفش را بزند، وگرنه نمی‌تواند اثرگذار باشد. هنر مقاومت هنری است که از مظلوم دفاع می‌کند و به صدای مظلوم تبدیل شده است. این هنر ممکن است شعر، ویدئو یا پوستر درباره نسل کشی در فلسطین، هند یا چین باشد، یا مثلا ظلمی که به سیاه پوستان می‌شود. فرقی ندارد؛ اصالت و ماهیت آن دفاع از مظلوم است. او با بیان اینکه هنر مقاومت از سطح بالایی در مشهد برخوردار است، می‌گوید: طراحان زیادی در مشهد به صورت خودجوش و بدون دریافت دستمزد برای هنر مقاومت کار می‌کنند.

این حاکی از جایگاه والای هنر مقاومت در مشهد است؛ چنان که می‌توان گفت مشهد یکی از قطب‌های هنر مقاومت است. سهم زیادی از این اتفاق مدیون شکل گیری تشکل‌هایی است که برای چنین مواقعی سازمان دهی شده اند. برای مثال، نهضت مردمی پوستر انقلاب اسلامی که جمع زیادی از گرافیست‌های مطرح کشور در آن عضویت دارند، از مشهد شروع شده است. 

این نهضت با برگزاری کارگاه‌هایی در موضوعاتی مانند پوستر عاشورایی، رضوی، انقلابی و مقاومت توانسته است بین این هنرمندان هم بستگی به وجود بیاورد و وزن مشهد را در هنر مقاومت بالا ببرد. او می‌افزاید: واکنش سریع هنرمندان گرافیست مشهد از همان ساعات اولیه اعلام خبر شهادت سیدحسن نصرا… نشان می‌دهد که چقدر پای کار هستند. آن‌ها در اتفاقاتی مانند شهادت اسماعیل هنیه، سیدحسن نصرا… و آیت ا… رئیسی به سرعت واکنش نشان دادند. می‌دیدم که کار‌های دیگرشان را کنار می‌گذاشتند و شروع به تولید محتوا در موضوعات پیش آمده می‌کردند. این نشان می‌دهد که چقدر این موضوع برای هنرمندان مشهد اهمیت دارد.

تلاش‌های فردی گرافیست‌ها کافی نیست

مصطفی معمی وند، دیگرهنرمند گرافیست مشهدی که بیشتر در زمینه تایپوگرافی فعالیت می‌کند، با بیان اینکه گرافیک در موضوع مقاومت نقشه راه مشخصی ندارد، می‌گوید: بیشتر فعالیت‌هایی که در زمینه پوستر و گرافیک در رخداد‌هایی مانند شهادت سیدحسن نصرا… می‌بینیم، حاصل تلاش‌های فردی هنرمندان است و استراتژی واضح و مشخصی وجود ندارد. دست کم من در جریانش نیستم. در این مواقع همه ما از چنین فجایعی ناراحتیم، ولی شاید نمی‌دانیم کار درست چیست و چه کار باید بکنیم. اینکه بخواهیم اعتراضمان را در پوسترهایمان بیاوریم، خوب است، ولی کافی نیست. به نظرم باید پویش‌هایی ایجاد شوند تا زمینه بیشتر دیده شدن این تولیدات و افزایش تأثیرگذاری آن‌ها را فراهم کنند. 

وی می‌افزاید: اگر بتوانیم پویشی بگذاریم که هدف و مخاطب آن مشخص باشد، درصد موفقیت بیشتری خواهیم داشت و حالمان نیز بهتر خواهد شد. شاید لازم باشد هنرمندان گرافیست دور هم جمع شوند و تقسیم کار کنند تا بدانند روی کدام قسمت محتوا باید تمرکز بیشتری داشته باشند و آن را بیشتر رسانه‌ای کنند. این طراح گرافیست بیان می‌کند: هنرمندان گرافیست مشهد پای کار هستند، انگیزه دارند و می‌خواهند کاری انجام دهند، ولی چند راهبر فکری فعال لازم داریم. 

سازمان‌های دولتی هم باید پای کار بیایند و به این جریان کمک کنند. باید ابزار و فضای لازم را در اختیار گرافیست‌ها بگذارند تا محتوا‌های تولیدی هنرمندان در آنجا دیده شود. این همراهی‌ها انگیزه‌ای دوچندان به هنرمندان می‌دهد تا کارشان را جدی‌تر انجام دهند. وی ادامه داد: وقتی می‌خواهیم پیامی را به مخاطب برسانیم، اول باید مشخص کنیم مخاطب ما کیست. با توجه به جنس مخاطب باید ببینیم چه اثری می‌خواهیم روی او بگذاریم. براساس آن اثر، هدفمان مشخص می‌شود. 

براساس هدف، ابزار‌ها و پیام‌ها را می‌توانیم کشف کنیم. پس از آن است که می‌توانیم وارد اجرا شویم که جزو مراحل پایانی است. درواقع پیش از اجرا نیازمند تحلیل‌ها و آگاهی دهی به هنرمند هستیم. معمی وند نیز مشهد را در هنر مقاومت یکی از شهر‌های پیشرو ایران می‌داند و می‌گوید: مشهد از زمان انقلاب تاکنون در این حوزه فعال بوده است و اکنون نیز راه گذشته را ادامه می‌دهد. 

زیرا هنرمندان گرافیست مشهد در این موضوعات دغدغه دارند. او هنر مقاومت را رساندن مفاهیم انقلاب اسلامی و پیام رهبر معظم انقلاب و حضرت امام (ره) به دنیا تعریف می‌کند و می‌افزاید: اتفاقاتی مانند شهادت سیدحسن نصرا… در این تعریف می‌گنجند. زیرا ایشان سید مقاومت و سرباز امام (ره) و رهبر معظم انقلاب بودند. ادبیات امام (ره) نیز ادبیاتی امت محور و بین المللی بود.

پوستر مقاومت مشهد در مسیر رشد

به نظر محمود بازدار، دیگرهنرمند گرافیست مشهدی، نیز اگر هنرمند شناخت، آگاهی و ادراک صحیحی از مسئله مقاومت داشته و این مسئله را برای خودش حل کرده باشد، می‌تواند درباره اتفاقاتی که پیرامون این موضوع شکل می‌گیرد، واکنش سریع داشته باشد و با توجه به بضاعت هنری اش با خلق اثر به این موضوع بپردازد. او می‌گوید: هنرمند با زبان هنری مختص به خودش می‌تواند در شکل گیری و استمرار جریان مقاومت و شناساندن جبهه حق و باطل در سطح جهان مؤثر باشد.

زیرا زبان هنر برای همه مردم در هر سطحی قابل درک و فهم است. تعریف این هنرمند از هنر مقاومت، هنری است که روح ایستادگی و مبارزه در برابر ظلم را در وجود انسان‌ها بیدار کند و انعکاس دهنده مفاهیمی مانند آزادی خواهی و آزادگی است. او مشهد را ازجمله شهر‌های فعال در هنر مقاومت به ویژه در گرافیک توصیف می‌کند و می‌گوید: در هر حادثه‌ای از این جنس، هنرمندان دغدغه‌مند پای کار می‌آیند و در میدان حاضر می‌شوند. طبیعی است که ضعف و قوت‌هایی هست، اما در مسیر رشد هستیم و در این مسیر رویش‌ها و ریزش‌هایی هم وجود دارد که به حیات این جریان کمک می‌کند.