هشدار: در نقد سریال «اکازیون» خطر لو رفتن داستان وجود دارد

نقد سریال «اکازیون»؛ قصه و ساختار

در سینمای ایران معمولا وقتی موضوعی مخاطب پیدا می‌کند و مورد توجه قرار می‌گیرد، مدام کارگردان‌ها و سریال‌سازان از آن به عنوان کلیشه استفاده می‌کنند. این موضوع به شبکه نمایش‌خانگی هم سرایت کرده. مدتی دهه شصت مورد توجه بود، بعد از آن همه توجه‌ها به سمت دوران ناصرالدین‌شاه جلب شد. پس از موفقیت فیلم «فسیل» و المان‌های مربوط به دهه هفتاد، حالا روایت داستان در بستر تاریخی این دوران مورد توجه قرار گرفته. «اکازیون» هم راوی قصه‌ای است در دل همین دهه معاصر ایران.

ماجرای این سریال درباره زندگی مردی به اسم رحیم با بازی ایمان صفا است. او از یک شب تا صبح، سرنوشت خود را برای نوه‌اش تعریف می‌کند و مشخص می‌شود دایی محسن با بازی هادی کاظمی، با نقشه‌های عجیب خود، چگونه خانواده را توی دردسر می‌انداخته. قصه به دهه ۷۰ فلش‌بک ‌می‌خورد و براساس ماجراهایی که در داخل خانواده اتفاق می‌افتد، پیش می‌رود. اما واقعیت این است که ما هیچ قصه تازه‌ای در «اکازیون» نمی‌بینیم. همه گره‌ها و مسایل مطرح شده، کلیشه هستند. بارها در سریال‌ها و آثار مختلف درباره آنها حرف زده شده و خط داستانی جدیدی برای مخاطب وجود ندارد.

• نقد فیلم «گیجگاه»؛ نوستالژی‌بازی بی سر و ته

یکی از ارکان اصلی سریال‌های کمدی، طنز کلامی و موقعیت است. اما چون خط داستانی جذابی وجود ندارد، کمدی کلامی هم به ندرت می‌تواند از مخاطب خنده بگیرد. موقعیت‌های سریال‌ هم ضعیف طراحی شده‌اند و حتی اگر طنز کلامی هم در آن وجود داشته باشد، چون موقعیت و خط روایی برای مخاطب کشش ایجاد نمی‌کند، چند جمله و تکه کلام در خنده گرفتن موثر نیست. اما در این میان سریال «اکازیون» از یک موضوع حداکثر استفاده را کرده و آن استفاده از موسیقی دهه هفتاد است. ترانه‌های خواننده‌های لس‌آنجلسی، رقص بازیگران با این آهنگ‌ها و شبیه سازی چهره بازیگران با خوانندگان این دوره، یکی از مسایلی است که سریال «اکازیون» را در شبکه‌های مجازی وایرال کرده. مردم رقص بازیگران اصلی این سریال را در اینستاگرام برای هم می‌فرستند، اما این چیزی به جذابیت سریال اضافه نمی‌کند.

یکی از نکات برجسته و قابل اعتنای «اکازیون» طراحی صحنه و لباس آن است. دهه هفتاد، برهه خاصی از نظر لباس زنان و مردان در ایران بوده. پارچه‌ها و طراحی خاص و اغراق شده از ویژگی‌های این دهه است که همه در این سریال رعایت شده‌اند.  نوع آرایش موهای مردها و زنها هم از دیگر مسایلی است که مخاطب می‌تواند از نظر بصری با آن خاطره‌بازی کند.

عوامل سازنده سریال «اکازیون»

مسعود اطیابی کارگردان سریال «اکازیون» کارش را با آثار جدی در سینما شروع کرد. اما در دهه ۹۰ به یکی از پولسازترین کارگردان‌های سینمای تجاری و کمدی ایران تبدیل شد. فیلم‌های «تگزاس۱ و۲»، «دینامیت»، «هتل»، «انفرادی» و… از ساخته‌های او است. اطیابی این روزها فیلم «تگزاس ۳» را هم بر پرده سینماها دارد. میزان مقبولیت فیلم‌های کمدی او در گیشه نشان می‌دهد برای قشری از جامعه که در سینما دنبال دو ساعت شوخی و خنده هستند، اطیابی همیشه فرمول مشخصی دارد. فرمولی که رکوردهای گیشه را گاهی جا به جا می‌کند.

اما با وجود چندین بار تلاش در راه سریال‌سازی، مسعود اطیابی در این زمینه ناموفق بوده. این موضوع به سال‌های اخبر و شبکه نمایش‌خانگی هم برنمی‌گردد. بلکه ضعف در کارنامه سریال‌سازی او از همان سال‌های ابتدایی فعالیت حرفه‌ای‌اش و اوایل دهه ۹۰ شروع شده. اولین مجموعه تلویریونی که اطیابی ساخت «سهمی برای دوست» بود. این سریال با وجود داستان متفاوتی که داشت در کارگردانی ضعیف بود و در میان سریال‌های کمدی آن دوران نتوانست چندان مورد استقبال مخاطبان قرار بگیرد. بعد از یک دهه «کامیون» دومین سریال اطیابی در تلویزیون بود که آنهم کمدی متوسطی بود.

از سال ۱۴۰۰ و با شکل‌گیری موج سریال‌سازی در شبکه نمایش خانگی، اطیابی هم به این موج پیوست و اولین مجموعه آن در این رسانه «جادوگر» بود. این سریال در میان چندین مجموعه کمدی و درامی که در آغاز این موج ساخته و راهی پلتفرم‌ها شده بود، نتوانست چندان مورد توجه قرار بگیرد. بعد از گیشه موفق فیلم سینمایی «هتل»، اطیابی تصمیم گرفت، در سال ۱۴۰۲ فصل دوم سریال «نیسان آبی» را بسازد. سریالی که دو سال پیش از آن منوچهر هادی فصل اول آن را ساخته بود و به دلیل حضور مهران غفوریان تا حدودی دیده شد. اما با نقدهای فراوانی روبرو بود. فصل دوم «نیسان آبی» با اینکه ادامه داستان فصل اول بود و بازیگران همان قبلی‌ها بودند، اما واقعیت این است که اطیابی در ادامه دادن کار هادی ضعیف عمل کرد.

در زمستان ۱۴۰۲، خبرهایی درباره ساخت سریالی درباره دهه ۷۰ توسط مسعود اطیابی منتشر شد. این مجموعه در نوروز ۱۴۰۳ منتشر شد. سریالی که نویسنده آن حمزه صالحی بود. همان نویسنده فیلم «فسیل» پروفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران که در سال گذشته به اکران رسیده بود. صالحی همان فرمول استفاده شده در «فسیل» را به «اکازیون» آورد.  حتی استفاده حداکثری از موسیقی در بستر تاریخی سریال، از کلیشه‌های دیگری است که در این مجموعه از روی «فسیل» استفاده شده. (درباره استفاده از موسیقی در بخش قبل توضیح داده شد.)

گروه بازیگران «اکازیون»

بازیگران اصلی سریال «اکازیون» ایمان صفا، هادی کاظمی و غلامرضا نیکخواه هستند. اگر بخواهیم به صورت کلی درباره گروه بازیگران این سریال بنویسیم شاید بهتر است بگوییم «همون همیشگی‌ها». صفا طناز است، اما کارگردانی و فیلم‌نامه به او بیشتر کمک می‌کند تا هنر بازیگری‌اش را نشان دهد.‌ در «اکازیون» او شخصیت اصلی است، اما اتفاق ویژه‌ای برای او نمی‌افتد که بتوان بازی متفاوتی از او دید. البته اگر سری به شبکه‌های اجتماعی بزنید، تعداد زیادی از ویدیو‌های صحبت‌های عاشقانه او در این سریال را خواهید دید که با زندگی واقعی‌اش مقایسه و ترند شده است.

هادی کاظمی، شهرت اولیه را از گروه بازیگران مهران مدیری به دست آورد. اما بعد از آن همیشه در نقش‌های مکمل حضور داشت و حتی در دنیای نقش‌های درام هم نتوانست چندان هنر بازیگری‌اش را نشان دهد. در «اکازیون» او نقش دایی محسن را دارد، شخصیتی که دردسرساز است. اما کاظمی نشان داد باید همیشه پارتنر شخصیت اصلی باشد و اینکه مسئولیت یک شخصیت تقریبا منفی خرابکار به طور کامل به او داده شود از ظرفیت بازی او خارج است.

غلامرضا نیکخواه، بازیگر کمدی میان‌سال محبوبی است که عمده محبوبیتش به دلیل نوع دیالوگ‌گویی و بیانش است. محبوبیت او پس از مجموعه «جوکر» که سال گذشته منتشر شد، بیشتر هم شده. او در این سریال نقش پدر رحیم را بازی می‌کند. در بازی او هیچ نوآوری و تفاوتی نسبت به قبل دیده نمی‌شود. حتی تکه کلام‌هایش هم نخ‌نما و بسیاری تکراری است. در کنار این بازیگران، سمانه پاکدل، نعمیه نظام‌دوست و سام نوری و چند بازیگر فرعی دیگر وجود دارند که بازی قابل توجهی از هیچ‌کدام از آنها دیده نمی‌شود.

در پایان باید گفت، با وجود اینکه نیاز روز جامعه سریال‌های شاد و کمدی است که بتواند اکثریت جامعه را بخنداند، اما مسعود اطیابی که در سینما به موفقیت در این زمینه رسیده، با استفاده از یک کلیشه مربوط به یک دهه خاص تاریخی، سریال کمدی ساخته که مخاطب نمی‌تواند به محتوا  و قصه‌اش دلخوش باشد. می‌ماند همان چند سکانسی که در اینستاگرام دست به دست می‌شود، متوسل شدن به موسیقی‌‌های لس‌آنجلسی و صدای حسن شماعی‌زاده و موقعیت‌های سطحی کمدی. خود سازندگان هم احتمالا بر این ضعف آگاه بوده‌اند چون تقریبا آن را به صورت یک مینی‌‌سریال در ۸ قسمت به پایان رساندند.

شناسنامه سریال «اکازیون» (Okazion)

کارگردان: مسعود اطیابی
نویسنده: حمزه صالحی
بازیگران: ایمان صفا، هادی کاظمی، غلامرضا نیکخواه، سمانه پاکدلپ
محصول: ۲۰۲۴، ایران
خلاصه داستان: ماجرای سریال درباره زندگی مردی به اسم رحیم (ایمان صفا) است. او از یک شب تا صبح، سرنوشت خود را برای نوه‌اش تعریف می‌کند و مشخص می‌شود دایی محسن (هادی کاظمی)، با نقشه‌های عجیب خود، چگونه خانواده را توی دردسر می‌انداخته….