شاید تصور کنید برای داستانی مانند «ادیسه» با قدمت نزدیک به سه هزار سال، رمز و رازی باقی نمانده باشد؛ اما کریستوفر نولان در جدیدترین پروژه سینمایی‌اش سراغ اقتباسی از این داستان از ادبیات کلاسیک رفته است.
شاید تصور کنید برای داستانی مانند «ادیسه» با قدمت نزدیک به سه هزار سال، رمز و رازی باقی نمانده باشد؛ اما کریستوفر نولان با نگاه خاص خود در جدیدترین پروژه سینمایی‌اش سراغ اقتباسی از این داستان از ادبیات کلاسیک رفته است. باید دید این کارگردان که به روایت‌های پیچیده و غیرخطی در آثارش معروف است برای این اثر ادبی-حماسی چه خوابی دیده است.
نولان در آثار پیشین خود با موفقیت توانسته سینمای سرگرم کننده را با مفاهیم فلسفی، علمی و روان شناختی ترکیب کند. او در آخرین ساخته خود یعنی «اوپنهایمر» نگاهی به کتاب پرومته آمریکایی نوشته ی کای بِرد و مارتین جی شروین داشت. اما به نظر می‌رسد این بار جذابیت ادبیات کلاسیک او را به سمت این اقتباس ادبی حماسی کشاند و اثری که بیش از یک سال تا اکرانش باقی مانده است.
ادیسه شعری حماسی از هومر است که ماجرای بازگشت اودیسئوس، پادشاه ایتاکا، به خانه پس از جنگ تروا را روایت می‌کند. در این مسیر، اودیسئوس با چالش‌های فراوانی روبه‌رو می‌شود؛ موجودات افسانه‌ای، خدایان و وسوسه‌هایی که سفر او را ۱۰ سال به تأخیر می‌اندازند. با این حال، او باید هرچه زودتر به خانه برسد تا پیش از آن‌که همسرش، پنه‌لوپه، مجبور به ازدواج با مردی دیگر شود، به خانواده‌اش بپیوندد.
«ادیسه» در کنار ایلیاد، دومین اثر حماسی هومر است که به‌عنوان بخشی از سنت شفاهی یونان باستان در کنار آتش‌های شب‌های گرم آتنی روایت می‌شد. این حماسه شاید تا قرن هفتم قبل از میلاد نوشته نشده بود، که در نهایت داستانی را کدگذاری کرد که بی‌شک طی صدها سال تغییرات زیادی را پشت سر گذاشته بود.
اولین نسخه فیلم شده از «ادیسه» احتمالاً فیلم «ادیسه» است؛ فیلمی صامت توسط کارگردان ایتالیایی فرانچسکو برتولینی که در سال ۱۹۱۱ منتشر شد. معروف‌ترین اقتباس سینمایی از این اثر ممکن است نسخه مینی‌سریال تلویزیونی «ادیسه» ساخته آندری کونچالوسکی در ۱۹۹۷ با بازی آرماند آسانته باشد، البته بیشتر مردم فیلم «ای برادر کجایی؟» برادران کوئن در سال ۲۰۰۰ را دیده‌اند که داستان و برخی رویدادهای حماسه هومر را به می‌سی‌سی‌پی در سال ۱۹۳۷ منتقل کرده بود. جدیدترین اقتباس از «ادیسه» فیلم «بازگشت» ساخته اوبرتو پازولینی در سال ۲۰۲۴ با بازی رالف فاینز در نقش اودیسئوس است.
«بازگشت» بر روی نیمه فراموش‌شده «ادیسه» تمرکز دارد
همان‌طور که گفته شد، بهترین بخش‌های به یاد مانده از «ادیسه» از نیمه اول آن است، زیرا این بخش با خدایان و هیولاها همراه است. کتاب‌های ۱۳ تا ۲۴ ادیسه به بازگشت نهایی اودیسئوس به خانه‌اش در ایثاکا می‌پردازد، جایی که او باید به طور مخفیانه وارد خانه‌اش شود و همه خواستگاران همسرش را بکشد.
فیلم سینمایی «بازگشت» ساخته پازولینی از ماجراجویی‌های شناخته‌شده عبور می‌کند و از ابتدای کتاب ۱۳ شروع می‌شود. این فیلم هیچ نشانی از جادو یا هیولاها ندارد و به درام انسانی واقعی‌تر (و ارزان‌تر برای فیلمبرداری) می‌پردازد. در این فیلم فاینز در نقش اودیسئوس، ژولیت بینوش در نقش پنه‌لوپه و چارلی پلامر نیز در نقش پسر اودیسئوس، تلماخوس است.
در نیمه دوم «ادیسه» بسیاری از درام‌های جالبی وجود دارد که فیلم «بازگشت» به آن می‌پردازد. به عنوان مثال، مسئله ساخت یک لباس مبدل و دلایلی که او مجبور بود ابتدا یک لباس مبدل بسازد. اودیسئوس نمی‌تواند فقط خود را معرفی کند. به دلیل خواستگاران، پنه‌لوپه عملاً در خانه خود زندانی است و مجبور است به آن‌ها غذا بدهد و از نظر آداب محلی به‌خاطر آن‌ها تلاش کند. تلماخوس به عنوان تهدیدی برای خواستگاران دیده می‌شود، زیرا او وارث اودیسئوس است، بنابراین آن‌ها در حال نقشه‌کشی برای کشتن او هستند. خواستگاران از پنه‌لوپه می‌خواهند که یکی از آن‌ها را برای ازدواج انتخاب کند. اودیسئوس باید در این زمینه هوشیار باشد.
فیلم سینمایی «بازگشت» به دلیل نبود عناصر جادویی، یک فیلم غیرمعمول در تاریخ اقتباس‌های «ادیسه» است. در حالی که در حماسه اصلی هومر، خدایان فعالانه درگیر داستان هستند، اما از آن‌ها در «بازگشت» خبری نیست و تمام تصمیم‌ها به طور کامل به اودیسئوس تعلق دارد. این یک رویکرد انسان‌گرایانه است که اسطوره را به چیزی انسانی تبدیل می‌کند. فیلم سینمایی «بازگشت» همچنین برای دانش‌آموزانی که می‌خواهند بخشی از «ادیسه» را که اغلب نادیده گرفته می‌شود، به‌طور دراماتیک مشاهده کنند، مناسب خواهد بود.
«ادیسه» نولان
اگرچه «ادیسه» کریستوفر نولان تا سال ۲۰۲۶ اکران نمی‌شود، باید دید نولان در این اقتباس چقدر از کتاب‌های ۱۳ تا ۲۴ ادیسه را وارد خواهد کرد. آیا نولان بر هیولاها و خشونت‌های فانتزی تمرکز خواهد کرد، یا او هم به رویکرد انسان‌گرایانه نزدیک می‌شود؟ نگاه دقیق نولان به سینمای علمی – تخیلی در فیلم‌هایی مانند «تلقین» و «میان‌ستاره‌ای» و فیلم‌های بتمن با فضای خدایانه «ادیسه» تناقض دارد. باید ببینیم آیا نولان به سمت ادبیات، ماجراجویی‌های فیلم‌های ژانر شمشیر و صندل (پپلوم) یا واقع‌گرایی محض می‌رود یا خیر. اگر دومی باشد، کسانی که «بازگشت» را تماشا کرده‌اند، خوشحال خواهند شد. مقایسه رالف فاینز با مت دیمون نیز جذاب خواهد بود.
در فیلم «ادیسه» نولان، مت دیمون در نقش اصلی (اودیسئوس) ظاهر خواهد شد و بازیگران معروف دیگری نیز حضور دارند، از جمله آن هاتاوی، رابرت پتینسون، الیوت پیج، زندایا، شارلیز ترون، لوپیتا نیونگو، سامانتا مورتون، میا گاث و جان لگوییزامو. تاکنون تنها دو نقش به‌طور رسمی اعلام شده‌اند: مت دیمون در نقش اودیسئوس و تام هالند در نقش پسرش، تلماخوس. همچنین بنابر اعلام برخی منابع ایرانی، پیمان معادی، بازیگر ایرانی نیز در این فیلم نقش کوتاهی را ایفا خواهد کرد. هرچند هنوز نقش معادی به‌طور دقیق اعلام نشده، اما این خبر نیز اخیراً توجه‌ها را به خود جلب کرده است.
مکان فیلمبرداری «ادیسه» عمدتاً در مراکش و سیسیل گزارش شده است. نولان قصد دارد تا حد ممکن به فضای متن اصلی وفادار بماند؛ حتی اگر برخی مکان‌ها افسانه‌ای باشند. به گفته ورایتی، بخشی از فیلم در جزایر آتشفشانی آئولی و جزیره فاوینیانا (که گاه به آن «جزیره بزها» نیز می‌گویند) تصویربرداری شده است. مراکش و بریتانیا نیز در میان لوکیشن‌های اعلام‌شده هستند.
در اواخر مارس، نولان، دیمون و زندایا در سواحل صخره‌ای فاوینیانا دیده شدند. طبق گزارش Page Six، زندایا در این فیلم نقش الهه آتنا را بازی می‌کند و در صحنه‌هایی با لباس توگای یونانی دیده شده است.
باز هم تکنولوژی IMAX
همان‌طور که از نولان انتظار می‌رود، تکنولوژی IMAX باز هم در فیلمش نقش پررنگی خواهد داشت. او همراه با فیلم‌بردارش هویته ون هویتما از دوربین‌های جدید IMAX استفاده می‌کند که ۳۰٪ سبک‌تر و بی‌صداتر از نسخه‌های قدیمی هستند. این دوربین‌ها به آن‌ها اجازه می‌دهند صحنه‌های بیشتری را با کیفیت بالا ضبط کنند؛ موضوعی مهم برای نولان که از تکنیک‌های دوبله صدای پس‌تولید (ADR) پرهیز می‌کند.
تا امروز هنوز تریلر رسمی این فیلم منتشر نشده، اما انتظار می‌رود تریلر، مطابق سنت همیشگی آثار نولان، یک سال پیش از اکران فیلم یعنی جولای ۲۰۲۵ منتشر شود. محتمل‌ترین فیلمی که احتمال نمایش تیزر ادیسه در کنار آن وجود دارد، «تولد دوباره دنیای ژوراسیک» ساخته گرت ادواردز است که در دوم جولای ۲۰۲۵ اکران می‌شود، زیرا هر دو فیلم توسط کمپانی یونیورسال منتشر می‌شوند.
«ادیسه» در تاریخ ۱۷ جولای ۲۰۲۶ به صورت جهانی اکران خواهد شد.
