- هنر

هنر خوشنویسی لحظات ناب عرفانی خلق می‌کند

عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران با بیان اینکه هنر خوشنویسی لحظات ناب عرفانی خلق می‌کند، گفت: هنر به زندگی معنا می‌دهد و سرچشمه ذات اقدس الهی است به‌ویژه هنرهای عرفانی که ما به‌وسیله آن سعی می‌کنیم حس خوب را انتقال دهیم.

هنر خوشنویسی از جمله هنرهایی است که شاخه‌های مختلف آن در تاریخ اسلام به‌عنوان هنری معنوی مورد توجه قرار گرفته است و بخش عمده‌ای از این هنر ذاتی و مابقی آن اکتسابی است. اگر ذات درونی این هنر وجود داشته باشد، ذات اکتسابی آن با تعلیم درست و مناسب به‌وسیله یک معلم توانمند، می‌تواند فرد را به یک هنرمند حازق تبدیل کند. خبرنگار ایکنا از خراسان‌جنوبی گفت‌وگویی با مجتبی ابراهیمی رومنجان، عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران و عضو شورای شعبه انجمن خوشنویسان بیرجند در خصوص معرفی این هنر زیبا داشته است که متن آن را در ادامه می‌خوانید:

چرا و چطور شد که از بین هنرهای مختلف به خوشنویسی علاقه‌مند شدید؟ 

اصولاً مقوله هنر ذاتی است، که یا به‌صورت ندای درونی است و می‌توان گفت ارثی و ژنتیکی است و یا الهام و ندایی از جایی است که به‌طور ناگهانی آدمی را به سمت هنر می‌کشاند. به هر حال بخشی از هنر عموماً بر می‌گردد به ثقه وراثتی؛ یعنی در گذشته باید یکی از عزیزان نسل‌های گذشته ما در این موضوع ورود کرده باشند. در خصوص بنده هم همین مسئله صدق می‌کند. پدربزرگ پدری بنده کاتب بودند و قرآن کریم را کتابت می‌کردند ولی با سبک و سیاق آن زمان تحریر و خوشنویسی می‌کردند و نه به شیوه و سبکی که در حال حاضر بنده استفاده می‌کنم. این هنر از سوی نیاکانم به بنده منتقل شده است؛ علاقه‌ و جوششی که خودم شاید متوجه آن نبودم؛ ولی می‌دیدم که خیلی به نگارش علاقه‌مندم و این علاقه‌مندی از کودکی در من وجود داشت.

 تفاوت خوشنویسی ایران با کشورهای دیگر در چیست؟ 

درخصوص خوشنویسی ایران و دیگر کشورها باید گفت که همانند باقی عرصه‌های هنری شکل‌های مختلفی دارد و موضوع مهمی که مطرح است، در ایران که عروس خطوط، خط نستعلیق است، در دیگر کشورها این موضوع اصلاً وجود ندارد. به‌طور نمونه در کشورهای چین و ژاپن خوشنویسی با سبک و سیاق خودشان وجود دارد، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت بیشتر زیبانویسی است تا خوشنویسی. شاکلین عرصه موفقیت خوشنویسی ایرانی به نسبت دیگر کشورهای فارسی‌زبان در سطح جهان علاقه بسیاری به این هنر داشته‌اند و به این حرفه و هنر به‌عنوان یک گنج گران‌بها نگاه می‌کنند.

درباره انس و نیاز انسان به هنر برای داشتن یک زندگی معنادار نکاتی را بفرمایید.

اندیشمندان حوزه روانشناسی اظهار می‌کنند زمانی که علم تمام شد، هنر آغاز می‌شود. یعنی اوج خستگی آدمی به سمت و سوی هنر می‌رسد. برخی دیگر عقیده دارند دنیا زمانی که مملو از بدبیاری و مشکلات باشد، آدم با هنر می‌تواند به آرامش برسد؛ بنابراین هنر زندگی را معنا می‌دهد و سرچشمه ذات اقدس الهی است مخصوصاً هنرهای عرفانی که ما به‌وسیله آن نوشتار سعی می‌کنیم حس خوب را انتقال دهیم.

آیا می‌توان گفت هنر خوشنویسی یک هنر اسلامی _ ایرانی اصیل است؟

بنابر تعابیری می‌توان هنر خوشنویسی را یک هنر اسلامی و ایرانی تلقی کرد، اما ذات و مهد این خط و تمام ماهیت آن به کشور ایران بر می‌گردد. درست است که خطوط اولیه همچون خطوط کوفی به دست حضرت علی(ع) به اوج کمال رسیدند و بعد از آن دوره در خطوط دیگر رواج پیدا کرد و مشتق از آن‌ها شد، اما اینکه بگوییم خطوط ایرانی از آن‌ها منشعب شده است، اشتباه است. خط نستعلیق زاییده دو تا خط نس و تعلیقه که به شکل امروزی در آمده، و این امر به دست ایرانی‌ها شکل گرفته است. 

اگر هنر ایرانی و اسلامی، هر دو با هم عجین بشوند، اتفاقات خوبی می‌افتد و نتایج زیبایی را مشاهده خواهیم کرد. به عقیده بنده هر هنری که جنبه عرفانی داشته باشد، ما را به آن ذات اقدس الهی نزدیک می‌کند، حتی در یک کشور غیر اسلامی که از این سبک هنر استفاده می‌کنند، مشاهده خواهید کرد که آن‌ها را به یک سرچشمه اذلیت می‌رساند که خود آن افراد ممکن است متوجه این موضوع نباشند.

 به عقیده شما خوشنویسی هنری ذاتی است یا اکتسابی؟

بخش عمده خوشنویسی ذاتی است و مابقی آن اکتسابی است. اگر ذات درونی این هنر وجود داشته باشد، ذات اکتسابی آن با تعلیم درست و مناسب به‌وسیله یک معلم توانمند، می‌تواند فرد را به یک هنرمند حازق تبدیل کند. یعنی اگر مسیر تعلیم درست باشد، به همین منوال شخصی که آموزش می‌بیند، می‌تواند یک فرد با تبحر و حرفه‌ای از کار در بیاید.

 رابطه میان ادبیات و هنر خوشنویسی را در فرهنگ ایرانی چطور ترسیم می‌کنید؟

ادبیات و هنر خوشنویسی هر دو با هم عجین شده‌اند و هیچ کدام از این دو را نمی‌توان از هم جدا دانست. خوشنویس در ادبیات‌ به‌دنبال ایده و الگو برای طراحی‌هایش می‌گردد، و ادبیات یک عضو جدانشدنی برای خوشنویسان است.

برداشتتان از این جمله امام(ره) که فرمودند: «هنر دمیدن روح تعهد در انسان‌هاست» چیست؟

شما زمانی که بخواهید یک مطلب مهم و یک معضل اجتماعی را مطرح کنید و کاری کنید که مردم به آن توجه نشان دهند و در خاطره‌ها باقی بماند، هنر وسیله و کمک خوبی برای مطرح کردن آن موضوعات است، اما مسئله مهم این است که اگر این هنر همسو با محتویات درست و خوب باشد، بازخورد مثبتی خواهد داشت ولی اگر این هنر در قالب مفاهیم بد و در محوریت نادرست به‌کار گرفته شود، اثر سوء بر جای خواهد گذاشت. بنابراین یک هنرمند باید متعهد به مسیر درست و اصلاح امور باشد، که بتواند از این محل اذهان و افکار را موجب جلب توجه قرار دهد و مسیر را به سمت اصلاح و هدایت پیش ببرد.

رشد و پیشرفت روزافزون آثار گرافیکی رایانه‌ای چه نقشی می‌تواند در رشد یا عدم رشد هنر خوشنویسی داشته باشد؟

هنر خوشنویسی یک هنر اصیل و قابل ستایش است که هیچ هنر و حرفه‌ دیگری نمی‌تواند جایگزین آن باشد و هر حوزه‌ای که وجود داشته باشد، نمی‌تواند مشابه این هنر زیبا را خلق کند. کار رایانه روح و بُعد ندارد و محتوای معنایی که خود خوشنویس در چینش آن می‌کند را یک سیستم رایانه که روح و عقل ندارد، نمی‌تواند ایجاد و لذت آن محتوا را به مخاطب انتقال دهد، گرچه در عرصه بازار و برطرف کردن نیازها آثار گرافیکی رایانه‌ای بر روی این هنر زیبا خیلی اثر گذاشته است، اما این امر فقط از دیدگاه کسب درآمد است.

 یکی از اثرگذارترین آیاتی را که به رشته تحریر در آوردید کدام آیه است؟

بنده در حیطه‌ کاری‌ام آیات متعددی را نگارش کرده‌ام، اما آیه‎ای که همسو با شغل بنده که کارآفرینی است، آیه ۳۰ سوره فصلت بوده است: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَهُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّهِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ» مضمون آیه از نظر بنده این است، وقتی در کاری به خدا توکل می‌کنیم، نکته حائز اهمیت این است که این توکل باید بر پایه تلاش باشد و در حوزه کارآفرینی هم به همین منوال است. بعد از اینکه شما استقامت کردید و تلاش را سرلوحه کارهایتان قرار دادید، بر شما بشارتی داده می‌شود که نترسید و محزون نباشید که شما را مسیری که به شما وعده داده‌ایم، هدایت می‌کنیم.