سال‌های بسیاری است که از قدمت سرزمین کجور می‌گذرد اما در پس این ایام فرهنگ و آیین‌های این سرزمین هر ساله بدون هیچ تغییری تکرار می‌شوند.
تاریخچه کجور
بخش کجور منطقه‌ای از تبرستان (مازندران کنونی) که در قدیم رویان خوانده می‌شده است، این منطقه قصبه مرکزی دهستان بلده در بخش مرکزی شهرستان نوشهر است.
در سال 740 هجری برابر با 1240 میلادی استاندار جلال‌الدوله اسکندر بن‌زیاد شروع به تجدید بنای قلعه شهر کجور کرده بود چون این شهر در موقع تاخت و تاز مغول خراب و ویران شد.
وی در سال 746 هجری در اطراف آن شهر بارو کشید و بنای آن را تجدید کرد؛ از نظر جغرافیایی این منطقه بین دو کوه دماوند و علم‌کوه واقع شده است.
آیین استقبال از بهار و نوروز از آن جمله فرهنگ‌ها و آیین‌هایی است که در آن طراوت و زیبایی ویژه‌ای را می‌توان یافت.
خانه تکانی
همه ایرانیان با آیین‌خانه تکانی کاملاً آشنا هستند و همه ساله در آستانه فرا رسیدن فصل بهار و نوروز با انرژی خاصی این آیین را انجام می‌دهند که این سنت دیرینه در کجور نوشهر از سوی زنان و مادران سخت‌کوش و پاکدل روستایی به شکلی بسیار روح بخش و با صفا انجام می‌شود.
مادران پرتلاش و پاکدل کجوری همه ساله در آستانه نوروز آستین همت بالا زده و اتاق به اتاق با گردگیری نمدها، شستن موکت‌ها، فرش‌ها و پرده‌های منزل خانه تکانی را آغاز می‌کنند.
گِل کار
همانطوری که می‌دانیم زندگی روستایی یعنی همنشینی با طبیعت و جنگل و در یک کلام زندگی سراسر آرامش و خلسه روحی و روانی.
مصالح بیشتر خانه‌های روستایی در بخش کجور از سنگ و گل و چوب است بنابراین برای بازسازی و ترمیم آن نیز باید از دامان طبیعت پرسخاوت کمک گرفت.
در این میان گِل‌کار دیوارها یکی از مهم‌ترین بخش‌های خانه تکانی روستاییان با صفا و میهمان‌نواز کجوری در آستانه نوروز است.
گل کار را باید یکی از هنرهای اصیل و بومی در کجور به حساب آورد که با هنرنمایی دستان مادرانی که دستان آن‌ها به رنج خو گرفته انجام می‌شود. عطر و بوی گل کار برای هر فرد روستایی که زندگی شیرین در روستا را تجربه کرده و در دامان روستاهای کجور رشد و بالندگی یافته است یکی از بهترین و خاطره انگیزترین عطرهای دنیا برایش محسوب می‌شود چراکه هر آنچه عاطفه، مهر، پاکی، عشق، محبت بی‌ریا و خالصانه را می‌توان در آن یافت.
عمل «گل کار» بدین صورت انجام می‌شود که ابتدا خاک ویژه گل کار را که جزیی از مصالح به‌کار رفته در ساخت منازل روستایی است را از معدن کوچک آن که معمولاً تپه‌های نزدیک روستا است و معروف به “گِل چال” است، تهیه و پس از انتقال به منزل، غربال می‌شود تا ناخالصی آن جدا شود.
سپس مقداری از خاک نرم و غربال شده را در ظرفی ریخته و آب مخلوط می‌کنند تا به صورت نیمه رقیق در آید.
بعد از آن زنان روستایی دست خود را درون جورابی قرار می‌دهند و با خیس کردن آن درون آب نیمه رقیق گل کار بر روی دیوارهای داخلی و بیرونی و طاقچه‌ها و کف هر اتاق می‌کشند و بدین ترتیب لایه‌های گلی دیوارها شادابی و طراوت دوباره خود را باز می‌یابند و مستحکم‌تر می‌شوند.
سال مج (مادرمه)
سال مج یعنی فردی که قدمش در سال جدید برای اهالی آن خانه خیر و مبارک است و سالی سرشار از سعادت و خوشبختی و برکت به همراه دارد.
نحوه انتخاب سال مج بدین صورت است که معمولاً پسر‌بچه یا دختر‌بچه‌ای برای انجام استخاره نزد یکی از ریش‌سفیدان روستا که اهالی استخاره او را بسیار بیشتر قبول دارند می‌روند و چند اسم از دختر یا پسر بچه را به وی اعلام می‌کنند و از او می‌خواهند تا برای هریک از این اسامی با قران کریم استخاره کند و هرکدام که خوب آمد آن را به خانواده‌ای که برای تعیین سال مج از وی درخواست استخاره کرده بود، معرفی کند.
به دختر بچه یا پسر بچه‌ای که به عنوان سال مج (شگون) انتخاب شد اطلاع داده می‌شود که امسال او باید بعد از تحویل سال وارد منزل آن‌ها شود.
نکته قابل توجه اینکه گاهی افراد با سن بالا نیز به عنوان سال مج انتخاب می‌شوند ولی تاکید بیشتر بر روی کودکان و نوجوانان است.
کار سال مج (مادرمه)
سال مج معمولاً یک تا یک ساعت و نیم قبل از تحویل سال نو باید خارج از خانه باشد و حق ورود به منزل را ندارد.
از طرفی افراد خانوار نیز حق خروج از منزل را ندارند تا زمانیکه سال نو تحویل شده و سال مج وارد منزل شود. سال مج در لحظه شروع سال تحویل همراه با هفت‌سینی که از قبل تهیه شده است و حاوی قرآن، سبزه، شیرینی و یک ظرف پر از آب، قبل از دیگران وارد خانه می‌شود و اهالی منزل از او استقبال می‌کنند و احترام می‌گذارند سپس هدایایی به او می‌دهند و آرزو می‌کنند که قدمش برای اهل خانواده در آن سال پربرکت باشد.
سرخ مرغنه ( تخم مرغ قرمز رنگ)
سرخ مرغنه همان تخم‌مرغ آب‌پز شده است که برای قرار دادن در سینی هفت‌سین تهیه می‌شود و معمولاً به کسی که به عنوان سال مج انتخاب می‌شود پس از تحویل سال و انجام مراسم سال مجی همراه با هدیه‌های دیگر داده می‌شود.
لازم به یادآوری است که هر خانواده‌ای یک نفر را به عنوان سال مج انتخاب می‌کند و گاهی ممکن است یک سال مج برای چند خانواده انتخاب شود.
سبزه
اهالی منطقه کجور مازندران همچون سایر مردم ایران برای عید نوروز اقدام به کاشت سبزه با استفاده از گندم، جو یا عدس می‌کنند.
آن‌ها معتقدند سبز کردن گندم، جو یا عدس باعث افزایش رزق و روزی و برکت در سال جدید می‌شود.
اهالی کجور برای سبز کردن سبزه نیت نیز می‌کنند و هر ظرف سبزه به نام فرزند یا نوه خویش نامگذاری کرده تا سبزه‌ها شاداب و یک دست رشد کنند.
کل چهارشنبه شو
در غروب کل چهارشنبه شو که همان آخرین چهارشنبه سال را می‌گویند مردم کجور با استفاده از مقداری کاه و تقسیم آن به هفت قسمت و قرار دادن در یک خط مستقیم آن‌ها را آتش‌زده و همراه با اعضای خانواده از روی آن می‌پرند.
آن‌ها معتقدند این عمل باعث دور شدن بلاها در سال جدید می‌شود.
پس از اجرای این مراسم سنتی، به همراه سایر اعضای خانواده بر سر سفره شام آخرین چهارشنبه سال یا همان کل چهارشنبه شو می‌نشینند.
محتوای این شام سبزی‌پلو و ماهی سفید است اما لحظاتی قبل از صرف شام معمولاً مادر خانواده با دود کردن اسپند و پس چرخاندن آن در محیط خانه شام را در کنار یکدیگر میل می‌کنند.
حضور بر سر مزار
مردم مسلمان و متدین کجور یک روز قبل از سال تحویل بر سر گلزار شهدا و مزار عزیزان از دست رفته خود حاضر شده و با قرائت فاتحه یاد آن‌ها را در آستانه فرا رسیدن سال نو گرامی می‌دارند.
تحویل سال نو در کجور
بعد از تحویل سال نو بزرگ‌ترهای فامیل در منزل به انتظار فامیل‌های کوچک‌تر می‌مانند تا دید و بازدیدها شروع شود.
معمولاً بزرگ‌ترها در گذشته با سکه‌های مرسوم آن زمان به کوچک‌ترها عیدی می‌دادند و آنان را با غذاهایی مانند تخم‌مرغ‌های رنگی، نان‌های محلی، توتک (نوعی نان محلی مازندران) و سایر غذاهای مرسوم پذیرایی می‌کردند.
همچنین در لحظات اولیه سال نو به دیدار خانواده‌های عزادار می‌روند و ضمن ابراز همدردی، سالی پر از خیر و برکت و شادی و دور بودن هرگونه بلاها را برایشان آرزو دارند.
از طرفی خانواده‌های دختر و پسر جوانی که به تازگی با هم نامزد شدند برای یکدیگر هدایایی از جمله مواد غذایی و لباس می‌فرستند و اگر نامزد در روستای دیگری باشد با قول و قرارهای قبلی به دید و بازدید آنان می‌روند.
عروس هر خانواده‌ای که به تازگی به جمع آن‌ها پیوسته است باید همراه با خانواده شوهرش به دید و بازدید اقوام و خویشاوندان شوهر خود برود.
مردم کجور در روز سیزده بدر به دامان پر مهر طبیعت می‌روند و سبزه‌های عید را نیز در این روز به آب می‌اندازند تا درد و بلا و غم و غصه آن‌ها را آب با خود ببرد.
آن‌ها در پایان سیزده بدر زباله‌های خود را در کیسه‌ای می‌ریزند و آن را با خود می‌آورند تا طبیعت همچنان پاکیزه بماند.
فریده کریمی
