پژوهشگر تاریخ و عضو موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران گفت: مطالعات علمی نشان می‌دهند کلمۀ کازرون، قدمتی حداقل ساسانی دارد.
عمادالدین شیخ‌الحکمایی پنجشنبه در نشستی تخصصی با عنوان «پیشینۀ تاریخی نام کازرون؛ از باورهای عامه تا سندهای تاریخی» با مرور اسناد مختلف گفت: غالب نام‌هایی که از اعماق تاریخ باقی مانده‌اند، از جمله نام برخی شهرهای تاریخی، ممکن است دچار تغییراتی در تلفظ شده باشند، به این دلیل که معنای اصلی آنها در طول تاریخ محو شده است. واژه کازرون نیز از جمله کلمه‌هایی است که بنا بر اسناد معتبر به دست آمده، قدمتی حداقل ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ دارد و معنی دقیق این کلمه و ریشه‌شناسی آن با اتکا به اسنادی که تاکنون کشف و مطالعه شده‌اند، مشخص نیست.
عضو موسسۀ باستان‌شناسی دانشگاه تهران در ادامه با مرور برخی از تعبیرهای عامیانه‌ای که در خصوص ریشه‌شناسی نام کازرون به کار برده می‌شود، افزود: در دوره‌های متأخر، نخستین کسی که تلاش کرد ریشه‌شناسی برای نام کازرون ارایه دهد، صدرالسادات سلامی، مولف کتاب آثارالرضا است که واژه کازرون را شکل تغییر یافتۀ کوه‌زران می‌داند. برخی منابع دیگر، کلمۀ کازرون را تغییر شکل‌یافتۀ گازرگاه می‌دانند.
وی ادامه داد: اینها در صورتی است که در هیچ سند تاریخی ردی از وجود زر در کوه‌های اطراف کازرون نداریم. علاوه بر آن گازرگاه کلمه‌ای به کار رفته در متون دوره اسلامی است و علاوه در کازرون، در نقاط مختلف دیگری از کشور نیز اماکنی به نام گازرگاه وجود داشته است. با وجودی که صنعت پارچه‌بافی در کازرون در قرن‌های سوم و چهارم قمری و در دوره آل‌بویه، رونق فراوانی داشته است، اما هم در سندهای مربوط به آن دوره کازرون را به همین شکل، یعنی به صورت کازرون ذکر کرده‌اند و هم سندهای معتبر به دست آمده از دوران قبل از دوره آل‌بویه که قدمت برخی از آنها به حدود ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰سال پیش برمی‌گردد، حاکی از آن است که در دوره ساسانیان هم نام این منطقه کازرون بوده و این نام در آن دوره هم با حرف کاف شروع می‌شده است. بنابراین ریشه نام کازرون به گازرگاه نیز تعبیری فاقد سندیّت تاریخی و اشتباه است.
این پژوهشگر نسخ تاریخی، در بخش دیگری از صحبت‌های خود با مروری بر برخی اسناد تاریخی متعلق به قرون میانه اسلامی و با یادآوری اینکه برخی از این متون از جمله فارسنامه ابن‌بلخی، نزهه القلوب مستوفی، شیرازنامه و… برای نام کازرون و بنا نهادن این شهر، ریشه‌های اساطیری قائل شده‌اند، به پاره‌ای دیگر از نام‌های به کار رفته به جای کازرون در متون مختلف اشاره کرد و افزود: برخی اسامی دیگری که به کازرون اتلاق می‌شوند، کارکرد صفت داشته‌اند. کلمه‌هایی مانند «بلدالعتیق»، «دمیاط‌العجم»، «شهرسبز» و… از همین دست کلمه‌ها هستند که برخی از آنها، نمونه‌های مشابه‌ای در دیگر نقاط نیز دارند. به عنوان مثال بلدالعتیق یا شهر کهنه، تعبیری بوده که برای اشاره به محل قدیمی‌تر یک بنا یا یک شهر به کار برده می‌شده است.
شیخ‌الحکمایی در ادامه یادآور شد: منابع مکتوب پیش از اسلام و اسناد مختلف و معتبر تاریخی از جمله گِل‌مهرهای به دست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی در سایت تُل‌قلعه سیف‌آباد، برخی سکه‌های ضرب شده در دوران ساسانی و قرون اول اسلامی و برخی متون مکتوب به جا مانده از دوران ساسانی که همگی به زبان پهلوی نوشته و یا ضرب شده‌اند، به لحاظ علمی اسنادی معتبر محسوب می‌شوند که در ارتباط با آنها پژوهش‌های مختلفی نیز صورت گرفته و نتایج‌شان منتشر شده است. این اسناد تردیدی باقی نمی‌گذارند که قدمت نام کازرون حداقل به دورۀ ساسانیان برمی‌گردد.
وی در ادامه افزود: هنوز چند هزار لوح به دست آمده از تخت جمشید که مربوط به دوره هخامنشیان است، خوانده نشده و همچنان کتیبه‌های متعددی از دورۀ عیلامی وجود دارد که خوانده نشده‌اند. این احتمال وجود دارد که در آینده، نام کازرون در یکی از این الواح یا کتیبه‌ها خوانده شود که در این صورت، قدمت این کلمه به دورانی عقب‌تر از دورۀ ساسانیان نیز بازخواهد گشت. به ویژه که در برخی از اسناد معتبر قرون اولیه اسلامی، آورده شده که کازرون، پیش از بنا نهاده شدن شهر بیشاپور نیز وجود داشته و همزمان با ساخته شدن بیشاپور در دورۀ شاهپور اول ساسانی، کازرون نیز بازسازی و تعمیر شده است.
مهر
