۱۸ تیرماه، روز ملی ادبیات کودکان و نوجوانان بود؛ روزی که به فعالان این حوزه فرصت می‌دهد کمی بیش از گذشته به اهمیت ادبیات برای کودکان و نوجوانان فکر کنند و قدمی بردارند اما این ادبیات در بحبوحه جنگ و دوره پساجنگ چه کمکی می‌تواند به بچه‌ها بکند؟ ادبیات در چه زمینه‌هایی می‌تواند همراه کودکان و نوجوانان باشد و آنها را در برابر آسیب‌های روحی و فکری مقاوم کند؟
سمیه سیدیان، نویسنده کتاب‌هایی همچون «نامه‌ای به رئیس جمهور»، «پهلوان چشم‌عسلی» و «افسانه جزیره کبودان» در این گفت‌و‌گو از نگاه یک نویسنده به این مباحث پرداخته است.
روز ملی ادبیات کودکان و نوجوانان بود. با توجه به تغییر شرایط کشور و اتفاقاتی همچون جنگ با اسرائیل که رخ داد، آیا در نگاه شما به ادبیات، وظیفه کتاب کودک و نوجوان و دغدغه‌های این حوزه تغییری ایجاد شد؟
سیدیان: جنگ اصولا جز ویرانی و تباهی برای هیچ کشوری ارمغانی ندارد؛ در همین چندروز دردناک و تلخ، بیشترین آسیب را فرزندان و کودکان این سرزمین مشاهده کردند. معتقدم که ادبیات همیشه همچون یک نجات‌بخش عمل می‌کند. تا قبل از این جنگ هم نویسنده‌های بسیاری سعی داشته‌اند با نگاهی تازه به جنگ، به این اتفاق بزرگ و ترسناک در داستان‌هایشان اشاره کنند و به‌نظرم امروز ضرورت نوشتن از جنگ و بیشتر از آن صلح، لازم و فوری است.
به نظر شما ادبیات کودک و نوجوان تألیفی تاکنون توانسته وقایع تاریخی مهم کشور را به بچه‌ها به‌خوبی نشان دهد و برایشان روایت کند؟
سیدیان: ظرفیت‌های تاریخی زیادی در سرزمین پهناور و وسیع ایران وجود دارد که می‌تواند در داستان‌های نویسندگان ظهور کند و به این صورت، کودکان و نوجوانان با پیشینه و تاریخ سرزمین خودشان بیش از پیش آشنا شوند. من از ابتدای شروع نوشتن داستان برای کودک و نوجوان با این نگاه پیش رفتم که در تمام داستان‌هایم تاریخ، مکان‌های تاریخی و افسانه‌های ایرانی نقشی داشته باشند تا فرزندان عزیز با خواندن آنها بیشتر به گذشته پرافتخار خودشان علاقه‌مند شوند.
چرا بیشتر مؤلفان حوزه کودک و نوجوان نوشتن و گفتن از جنگ را خلاف صلح‌اندیشی می‌دانند؟
سیدیان: همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردم، جنگ جز ویرانی و تباهی و ناامنی ماحصلی ندارد، اما اگر جنگی نباشد، چطور می‌توان از صلح نوشت؟ از جنگ و تلخی‌ها و آسیب‌های ناشی از آن باید نوشت تا ضرورت صلح برای کشور‌ها احساس شود. مؤلفان ادبیات کودک هم از این امر جدا نیستند؛ نویسندگان کودک و نوجوان پیام‌آور صلح‌اند. کودکان و نوجوانان سراسر دنیا باید در سایه صلح و آرامش زندگی کنند.
آیا تضادی بین روایت وقایع تاریخی و آسیب‌های جنگ و نشان‌دادن دشمن به بچه‌ها با طرفداری از صلح وجود دارد؟
سیدیان: به‌نظرم این دو مفهوم در ارتباط باهم‌اند. همان‌طور که به زبان کودکانه دعوا و آشتی، در ارتباط نزدیک باهم هستند. از نظر من تضادی وجود ندارد. وقایع تاریخی زیادی در گذشته منجر به جنگ شده‌اند. ایران طی قرن‌ها جنگ‌ها و ناملایمات زیادی را از سر گذرانده، اما همچنان دوام آورده است. فرزندان ما باید از دلایل جنگ و واقعیت‌های آن آگاه شوند.
امروزه تألیف ادبیاتی که احساس وطن‌دوستی را در کودکان و نوجوانان تقویت کند، چقدر ضروری است؟ آیا در دهه‌های گذشته عملکرد خوبی در این‌باره داشته‌ایم؟
سیدیان: ضرورت شناخت وطن مربوط به امروز و دیروز نیست که امروز سعی کنیم مفهوم وطن‌دوستی را در داستان‌هایمان بگنجانیم. نویسنده بر فرهنگ به‌طور غیرمستقیم تأثیر می‌گذارد. ادبیات کودک و نوجوان به شیوه‌ای که امروز با آن روبه‌رو هستیم، بسیار نوپاست و هنوز در تلاش برای رسمیت‌دادن به مفاهیمی است که نیاز کودک و نوجوان امروز و عصر حاضر است. هنوز قدم‌های بسیاری مانده تا ایران عزیز برای فرزندان نسل آینده شناخته و ارزشمند شود.
شما در این مرحله از جنگ ایران با اسرائیل که هم فیزیکی است و هم نرم و رسانه‌ای، چه وظیفه‌ای برای خود در قبال کودکان و نوجوانان و مخاطبان ادبیات تألیفی احساس می‌کنید یا در نظر گرفته‌اید؟
سیدیان: نویسنده‌های کودک و نوجوان تنها با یک پیام دسته‌جمعی برای کودکان قلم می‌زنند: نوشتن از صلح و آرامش برای تمام کودکان دنیا. ما در برابر بچه‌های دنیا مسئولیم تا اگر جنگی اتفاق افتاد، از صلح بگوییم و بنویسیم، ما باید زمین را برای زندگی بچه‌ها امن کنیم. قبل از این اتفاقات و در سال ۱۴۰۲، کتاب «نامه‌ای به رئیس جمهور» از من در انتشارات شهر قلم منتشر شد که به مسئله جنگ و هویت در کودکان می‌پردازد.
در حال حاضر نیز، رمان نوجوانی نوشته‌ام که داستانش در زمان جنگ ایران و عراق می‌گذرد و باز به هویت نوجوانی می‌پردازد که همراه خانواده‌اش درگیر جنگ شده‌اند.
