عنوان «شیخ‌الاسلام» در تاریخ ایران، جایگاهی با معانی و نقش‌های گوناگون بوده است. در دوره صفویه، این عنوان به فردی صاحب نفوذ و مورد اعتماد صدر اعظم اطلاق می‌شد که ریاست قوه قضائیه را نیز برعهده داشت. در سایر دوره‌ها و مناطق، گاه این عنوان به عنوان لقب افتخاری به علمای برجسته داده می‌شد.
در این میان، دو خاندان «شیخ‌الاسلام» در اصفهان و آران، نقش مهمی در تاریخ علمی، مذهبی و اجتماعی منطقه داشته‌اند.
خانه‌ای متعلق به خاندان شیخ‌الاسلام در محله‌ی سینه‌پایینی اصفهان و در نزدیکی باغ همایون، به عنوان سکونتگاه علامه محقق سبزواری و نوادگانش، از جمله علی شیخ‌الاسلام، شناخته می‌شود. این خانه با قدمتی از دوران صفوی و قاجار، بعدها به تصمیم علی شیخ‌الاسلام به سازمان میراث فرهنگی واگذار شد و اکنون به عنوان موزه نساجی اصفهان شناخته می‌شود.
در محله‌ی دربند آران نیز، خانه‌ای تاریخی با عنوان «خانه شیخ‌الاسلام» وجود دارد که متعلق به حاج ملامحمدصادق شیخ‌الاسلام و فرزندانش، از جمله نظام‌الدین فقیهی (معروف به شیخ‌الاسلام کوچک) بوده است. این مکان نه‌تنها نخستین مرکز برپایی هیئات مذهبی در آران به شمار می‌رود، بلکه در آن نخستین دبستان دولتی آران با عنوان «مدرسه هدایت» در سال تحصیلی ۱۳۰۷–۱۳۰۸ هجری شمسی تأسیس شد. معلمانی چون جواد صدر آرانی و سیدجواد بنی‌طبای بیدگُلی در این مدرسه به تعلیم پرداختند و از جمله شاگردان آن می‌توان به دکتر حسین عظیمی، اقتصاددان نام‌آور اشاره کرد.
از سوی دیگر، علی شیخ‌الاسلام اصفهانی که تحصیلات عالی خود را در نیویورک به پایان رسانده بود، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی، نخستین رئیس دانشگاه ملی ایران (دانشگاه شهید بهشتی امروز) شد. دانش‌آموختگان این دانشگاه در منطقه شامل چهره‌هایی همچون روح‌الله طالبی آرانی، محمدرضا فرزین نوش‌آبادی و سعیدرضا جندقیان بیدگُلی هستند.
با توجه به این سابقه‌ی ارزشمند علمی و دینی، پیشنهادهایی برای احیای خانه شیخ‌الاسلام در محله دربند آران با هدف راه‌اندازی «موزه مدرسه ماندگار شیخ‌الاسلام» مطرح شده است. بر پایه تفاهم‌نامه‌های موجود میان نهادهای فرهنگی و آموزشی، این طرح می‌تواند گامی مهم در حفظ میراث معنوی و هویتی منطقه باشد و زمینه‌ساز الگویی موفق از پیوند تاریخ محلی و آموزش نوین گردد.
