این کشف در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه ماقبل‌تاریخی «گوک‌هویوک» در استان قونیه انجام شده و چشم‌انداز تازه‌ای از آیین‌ها و هنر نمادین در تمدن‌های نخستین آناتولی به دست می‌دهد.
این قطعه که با دقت ویژگی‌های چهره انسانی مانند چشم‌های بادامی، ابروهای خمیده و بینی برجسته روی آن حکاکی شده، در سومین سال از کاوش‌های تازه به سرپرستی دکتر رمضان گوندوز، دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه سلجوق کشف شد.
به گفته گوندوز: «این قطعه سفالی خارق‌العاده است، زیرا بازتاب اهمیت نمادین چهره انسان در جوامع اولیه است. به احتمال زیاد بخشی از یک ظرف آیینی بوده که نه‌تنها در کارهای روزمره مانند پخت‌وپز، بلکه در آیین‌های مذهبی با معنای عمیق روحانی به کار می‌رفته است.»
برپایه بررسی‌های اولیه، این اثر به دوران اوایل عصر برنز تعلق دارد و تعیین دقیق سن آن با آزمایش کربن ۱۴ روشن خواهد شد. مشاهدات ابتدایی نشان می‌دهد قدمت آن نزدیک ۵۰۰۰ سال است.
باستان‌شناسان در مرکز ترکیه قطعه سفالی شگفت‌انگیزی را کشف کرده‌اند که چهره انسانی را به تصویر می‌کشد و قدمت آن نزدیک ۵۰۰۰ سال پیش است
گوک‌هویوک؛ پنجره‌ای به ۷۰۰۰ سال تاریخ انسانی
گوک‌هویوک یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی آناتولی مرکزی است. این تپه باستانی نزدیک ۵ هکتار وسعت دارد. این تپه در دهه ۱۹۵۰ توسط باستان‌شناس برجسته بریتانیایی، جیمز ملاآرت که بیشتر به‌خاطر پژوهش‌های پیشگامانه‌اش در چَتال‌هویوک شناخته می‌شود، شناسایی شد.
کاوش‌های اولیه بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ انجام گرفت؛ زمانی که فعالیت‌های عمرانی موجب آشکار شدن آثار مدفون شد. اما پس از آن، نزدیک به دو دهه وقفه ایجاد شد تا اینکه در سال ۲۰۲۳ با حمایت وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه و در قالب طرح ملی «میراث برای آینده»، فعالیت‌ها از سر گرفته شد.
امروزه گوک‌هویوک به سرعت به یکی از مهم‌ترین محوطه‌های کاوش تبدیل شده و پرده از هزاران سال سکونت انسانی در دشت قونیه برمی‌دارد.
نمادگرایی آیینی در سفال
هرچند ظروف چهره‌دار از دیگر محوطه‌های اوایل عصر برنز در غرب آناتولی نیز شناخته شده‌اند، یافته گوک‌هویوک به دلیل حفظ‌شدگی استثنایی برجسته است. ویژگی‌های صورت پیش از پخت روی گل حجاری شده‌اند که گواه مهارت بالا و هدف نمادین است.
گوندوز توضیح می‌دهد: «مردم گوک‌هویوک از سفال تنها برای پخت‌وپز استفاده نمی‌کردند. آن‌ها به این اشیاء معنا می‌بخشیدند و آن‌ها را به ابزار آیینی تبدیل می‌کردند. این قطعه‌ی چهره‌دار مدرک معتبر وجود نمادگرایی آیینی در جامعه است.»
به‌کارگیری نقش‌مایه‌های انسان‌نما در ظروف سفالی، بخشی از الگوی فرهنگی گسترده‌تر در سراسر آناتولی ماقبل‌تاریخی است. این اشیاء احتمالاً در آیین‌های مربوط به باروری، پرستش نیاکان یا مراسم فصلی استفاده می‌شده‌اند، هرچند کارکرد دقیق آن‌ها همچنان ناشناخته است.
قطعه سفالی ۵۰۰۰ ساله از گوک‌هویوک، ترکیه با نقش‌برجسته‌ای از ویژگی‌های چهره انسانی شامل چشم‌های بادامی، ابروهای خمیده و بینی برجسته
یک سکونتگاه منحصربه‌فرد در آناتولی
گوک‌هویوک جایگاه ویژه‌ای در باستان‌شناسی آناتولی دارد. برخلاف بسیاری از محوطه‌ها که تنها یک دوره فرهنگی را نشان می‌دهند، گوک‌هویوک شواهدی از تداوم سکونت از دوران نوسنگی (۷۰۰۰ پیش از میلاد) تا عصر آهن (۱۰۰۰ پیش از میلاد) را در خود جای داده است. این تداوم بی‌وقفه، آن را به محوطه‌ای ارزشمند برای درک روند تکامل فرهنگی در آناتولی مرکزی تبدیل کرده است.
گوندوز تأکید می‌کند: «گوک‌هویوک تنها سکونتگاه در دشت قونیه است که می‌توانیم چنین دوره‌ی طولانی از اشغال انسانی را در آن پیگیری کنیم. با ادامه کاوش‌ها، این محوطه نقش مهم‌تری در فهم تاریخ ماقبل‌تاریخی آناتولی ایفا خواهد کرد.»
در کاوش‌ها پیکره‌های حیوانی، مُهرها، سَرتیرهای اُبسیدین و تبرهای سنگی صیقل‌خورده نیز کشف شده‌اند
چشم‌انداز آینده
با تکمیل آزمایش کربن ۱۴ و روشن شدن سن دقیق قطعه، باستان‌شناسان امیدوارند در فصل‌های آینده کاوش، ظروف آیینی و اشیاء نمادین بیشتری پیدا کنند. هر کشف تازه نه‌تنها دانش ما را از ساکنان باستانی گوک‌هویوک افزایش می‌دهد، بلکه جایگاه ترکیه را به‌عنوان گهواره تمدن‌ها و زیستگاه نخستین جوامع انسانی تقویت می‌کند.
در حال حاضر، قطعه سفالی ۵۰۰۰ ساله با چهره انسانی یادآوری شگرف از خلاقیت، معنویت و عمق نمادین فرهنگ‌های ماقبل‌تاریخی آناتولی است؛ پلی میان هزاران سال و روزنه‌ای برای نگریستن به باورهای جهانی کهن که از میان رفته‌اند.
فرادید
