قزوین به گواه تاریخ از دیرباز مهد پرورش بزرگان خوشنویسی کشور بوده‌ و شاگردان زیادی نزد بزرگان و استادان نامی آن، آموزش دیده و پرچم هنر را در این خطه برافراشته‌اند.

به همین دلیل، شهر قزوین در یک دهه اخیر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای عالی فرهنگی به عنوان پایتخت خوشنویسی ایران نام‌ گرفته است.

به گفته کارشناسان، خوشنویسی ریشه در ذات اهالی قزوین دارد و اقتصاد بسیاری از مردمان این منطقه از همین هنر رشد پیدا کرده است و خوشنویسان بزرگ و مطرح این شهر توانسته‌اند بسیاری از جوایز ملی و بین‌المللی را در زمینه هنر خوشنویسی از آن خود کرده و قزوین را در این زمینه در عرصه جهانی نیز معروف کنند.

خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) استان قزوین با میر حیدر موسوی رییس انجمن خوشنویسان قزوین و عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان کشور که در زمینه خط نستعلیق و سیاه قلم تبحر دارد به گفت و گو نشسته و از او درباره وضعیت این هنر در استان پرسیده است.

موسوی با بیان اینکه خوشنویسی می‌تواند نقش موثری در رونق اقتصاد هنر کشور داشته باشد، گفت: برای شکوفایی این هنر باید به موضوع اقتصاد در هنر خوشنویسی توجه ویژه شود.

درباره تاریخچه خوشنویسی قزوین توضیح دهید؟

قزوین به عنوان یکی از ریشه دارترین شهرهای فرهنگی کشور بوده و از نظر هنر خوشنویسی از دوره صفویه تا معاصر به عنوان قطب‌های مهم کشور مطرح می شده است.

بزرگترین خوشنویشان کشور در چهار رشته از قزوین بوده اند، در خط نستعلیق میرعماد، در خط شکسته، عبدالمجید طالقانی، در گرایش‌های نوین، ملک محمد قزوینی و در خط و نسخ زین العابدین معجز نگار از بهترین خوشنویسان تمام ادوار بوده اند.

در حال حاضر انجمن خوشنویسان قزوین به عنوان یکی از شعبات این انجمن در سراسر کشور بزرگترین جشنواره‌ها و نشست‌های هنری را برگزار می‌کند و برای مثال دوسالانه خوشنویسی قزوین تنها دوسالانه‌ کشور است که ۶ دوره و به صورت مرتب برگزار شده است.

چطور شد که به هنر خوشنویسی علاقه‌مند شدید؟

متولد ۱۳۵۱ در شهر تهران هستم؛ اما ساکن قزوینم. آشنایی من با هنر خوشنویسی از مدرسه شکل گرفت، زنده یاد استاد ابراهیم فرخ منش در آن دوران دبیر هنر ما بود و علاوه بر تئاتر و نمایش در خوشنویسی نیز مهارت داشت، در آن مقطع، راهنمایی‌هایش برایم بسیار ارزشمند بود و مشوق خوبی برای گام نهادن در این راه شد.

در سال ۶۵ خوشنویسی را بدون استاد شروع کردم و از سال ۶۷ به صورت رسمی وارد کلاس های خوشنویسی شدم و سپس به انجمن خوشنویسان راه یافتم و مدرک استادی خوشنویسی را در سال ۸۷ از انجمن خوشنویسان ایران گرفتم.

 در سال ۹۴ عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران شدم و مسوولیت کمیسیون فرهنگی انجمن خوشنویسان ایران را برعهده گرفتم که تاکنون ادامه دارد و در حال حاضر رییس انجمن خوشنویسان قزوین هستم.

تخصص اصلی من خط نستعلیق و در سیاه مشق است و زیر نظر استادانی به کسب علم و تجربه پرداختم که در خط نستعلیق استادان امیر شکوه فر، احمد پیله چی، جواد بختیاری، علی شیرازی و غلامحسین امیرخانی و در خط شکسته هم استاد یدالله کابلی خوانساری بوده اند.

در مورد شرکت در جشنواره‌های مختلف توضیح دهید؟

از سال 77 در جشنواره‌های بسیاری شرکت کردم و موفق به کسب رتبه شدم، چهار دوره مقام اول جشنواره بین المللی فجر و در پنج دوره دوسالانه خوشنویسی ایران جزو برگزیدگان اول بودم و در بسیاری از جشنواره‌هایی که شرکت کردم موفق به کسب مقام اول، دوم و سوم شدم.

چه شد که کار هنری برای شما جدی شد و مصمم شدید در این راه گام بردارید؟

از همان روزهای اول هم خیلی انگیزه داشتم و چشم‌اندازم این بود که در آینده نزدیک از بزرگان و افراد موفق خوشنویسی شوم، برنامه خیلی دقیقی برای خودم ترسیم کردم، به‌طوری که در آن مقطع زندگی، ورزش کردن، درس خواندن و تمام برنامه‌های من تحت الشعاع خوشنویسی قرار گرفت و لحظه‌ای از خوشنویسی باز نماندم و ساعت‌های طولانی را به مشق پرداختم و خوشنویسی کردم تا اینکه امروز به این مرحله از هنر خوشنویسی رسیدم.

جایگاه خوشنویسی قزوین را چگونه ارزیابی می‌کنید و مهمترین مشکل هنرمندان این عرصه چیست؟

خوشنویسی قزوین نسبت به سایر هنرها پیشتاز بوده و اتفاقات خوبی در حال شکل گیری است.

وجود مجموعه‌داران بزرگ در قزوین که آثار درخشان و ارزنده‌ای را در مجموعه خود نگهداری می‌کنند برگ برنده استان است؛ همچنین نمونه موزه خوشنویسی قزوین در هیچ‌کجای کشور وجود ندارد.

برندسازی نکردن برای هنرمندان طراز اول، یکی از مشکلات جدی هنر در قزوین است؛ وقتی یک خوشنویس به صورت ملی مطرح می‌شود باید شرایط و بستر را برای او فراهم کنیم؛ در غیر این صورت هنرمند سرخورده می شود و از قزوین کوچ می‌کند.

هنرجویان وقتی استادان خود را می بییند که آثار خوشنویسی آنها هنوز جایگاه واقعی خود را در سبد خرید خانواده‌ها و بین مردم پیدا نکرده است دلسرد و بی انگیزه می‌شوند.

آثار هنرمندان باید به عنوان یک کالای ارزنده خرید و فروش شود؛ در کشورهای دیگر مانند ترکیه، امارات و قطر خوشنویسی و هنرهای سنتی خیلی طرفدار پیدا کرده و رونق خوبی دارد و هنرمندان با برگزاری نمایشگاه فروش خوبی دارند، اتفاقی که ما در شهر و کشور خود نداریم.

بزرگترین معضل در تمام رشته‌های هنری این است که هنرمندان شاخص کشور به‌عنوان شاخص معرفی نمی‌شوند و مردم باید در خریدن آثار هنری به‌عنوان یک کالای ارزشمند سرمایه‌گذاری کنند تا هم هنر، هم اثر هنری و هم تفکر مردم ارتقا پیدا کند.

در کشورهای مختلف به یک اثر هنری به‌عنوان سرمایه بزرگ نگاه می‌شود بنابراین با نهادینه شدن این فرهنگ، هنرمندان کشور به ویژه هنرمندان خوشنویس می‌توانند در این عرصه وضعیت مطلوب‌تر و بهتری داشته باشند و آثار زیباتری را خلق کنند.  

با توجه به نامگذاری قزوین به عنوان پایتخت خوشنویسی ایران آیا برنامه‌های که در قزوین اجرا می‌شود برای حفظ جایگاه خوشنویسی استان کافی است؟

بله، خوشنویسی در قزوین از اعتبار و کیفیت خوبی برخوردار است، در حال حاضر شیوع کرونا و شرایط اقتصادی تأثیر زیادی بر اجرای بسیاری از برنامه‌ها گذاشته است و وضعیت اقتصادی در سراسر کشور مطلوب نیست.

از نظر خوشنویسی در شهرهای دیگر فعالیت هنری زیادی وجود ندارد درحالیکه قزوین شاید ۱۰ برابر شهرهای دیگر همایش‌ و نمایشگاه برگزار می‌کند و تنها شهری است که این اتفاقات در آن در حال رقم خوردن است.

به عنوان مثال، جشنواره وقف در خردادماه به صورت کشوری و ملی با حضور ۶۵۰ اثر در قزوین برگزار شد؛ غیر از آن، دوسالانه خوشنویسی و جشنواره خط عشق سه نیز به میزبانی قزوین پایان یافت در حالیکه در هیچ استانی سه جشنواره مهم کشوری در طول سال برگزار نمی‌شود.

انجمن خوشنویسی قزوین دارای چند عضو است و در مورد فعالیت‌های این انجمن توضیح دهید؟

انجمن خوشنویسان قزوین جزو برترین انجمن‌های تأسیس شده در کشور است و از سال ۵۰ تا کنون بیش از ۲۰۰ هنرمند از این انجمن فارغ التحصیل شده و امروز به عضویت رسمی این انجمن درآمده‌اند.

در حال حاضر ۱۹ مدرس و تعداد زیادی هنرجوی ثابت در این انجمن فعالیت می‌کنند و اغلب استادان خوشنویس قزوینی توانستند گواهی انجمن خوشنویسان ایران را کسب کنند.

این انجمن مسوولیت برگزاری رویدادهای بزرگ کشوری از جمله دوسالانه خوشنویسی، پیش همایش‌های خوشنویسی، برگزاری نشست‌های تخصصی و دعوت از استادان خطاطی دیگر شهرها به همراه برترین اساتید این رشته را به قزوین برعهده دارد.

هم اکنون ۳۵۰ هنرجو در کلاس‌های آموزشی انجمن خوشنویسان قزوین مشغول فعالیت هستند که از این تعداد بیش از ۶۰ درصد خانم هستند و در شرایط کرونا کلاس‌ها به صورت مجازی و حضوری با رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی در حال برگزاری است.

ایرنا. مهمترین ویژگی که یک هنرمند خوشنویسی باید داشته باشد چیست؟ آیا علاقه‌مندان به این هنر در هر کجا می‌توانند آموزش ببینند؟

با توجه به اینکه هنر خوشنویسی بسیار زمانبر است هنرمندی که وارد این رشته می‌شود باید دارای پشتکار و صبر زیادی باشد تا بتواند به نتیجه برسد چراکه یادگیری خوشنویسی بدون شک مستلزم تمرین زیاد است.

هیچ گونه محدودیت سنی برای آموزش هنر خوشنویسی وجود ندارد و علاقه‌مندان می‌توانند این آموزش‌های را به صورت مجازی و با کمترین هزینه سپری کنند.

آیا مسایل اقتصادی تاثیر خود را بر برگزاری نمایشگاه هنری گذاشته است؟

هنر خوشنویسی، با آنکه هنری اصیل می باشد اما بسیار مظلوم و مهجور واقع شده است و برگزاری نمایشگاه برای هنرمند و خوشنویس هزینه زیادی به دنبال دارد.

در حال حاضر مسائل اقتصادی تأثیر خود را در برگزاری نمایشگاه گذاشته است اما هنرمند برای اینکه هنرش دیده شود باید هزینه‌هایی مانند اجاره سالن، تبلیغات، پذیرایی و آماده کردن تابلوها را پرداخت کند و چون فروش آثار هم کم است برگشت سرمایه هم وجود ندارد.  

در حال حاضر انگیزه برای هنرمندان کمرنگ‌تر شده است و آنها کمتر تمایل دارند که آثار را خود را در معرض دید عموم قرار دهند.

ایرنا. همکاری آموزش و پرورش با انجمن خوشنویسی به کجا رسید؟

متاسفانه این بحث در حد شعار باقی مانده است و آموزش و پرورش در این زمینه همکاری چندانی ندارد و مسیر خود را می‌رود و چند سالی است که کمتر به این موضوع توجه دارد.

کلام آخر:

 قزوین به عنوان پایتخت خوشنویسی ایران نام برده می شود و باید برای حفظ این جایگاه ارزشمند بیشتر تلاش کند و با برپایی همایش ها و نمایشگاه های تخصصی به ارتقای سطح هنر خط در استان و کشور کمک نماید.

حمایت از هنرمندان جوان در شرایط کنونی تنها راه ماندگاری هنر خوشنویسی است و باید مسئولان فرهنگی استان به این موضوع توجه داشته باشند.

ایرنا