همایش بزرگداشت «ابونصر فارابی معلم ثانی» با یک ارایه پژوهش‌محور درباره «میراث حکیم فارابی در کتابخانه و موزه ملی ملک»، گریزی به گنجینه نسخه‌های خطی کتابخانه و موزه ملی ملک داشت.

موقوفه آستان قدس رضوی، علیرضا دولتشاهی، پژوهشگر و کتابدار کتابخانه و موزه ملی ملک در این همایش درباره «میراث حکیم فارابی در کتابخانه و موزه ملی ملک» سخنرانی کرد. این ارایه با رویکرد معرفی کتاب‌های خطی این حکیم بزرگ و پرآوازه در گنجینه نسخه‌های خطی بزرگ‌ترین موقوفه فرهنگی ایران انجام شد.

* ۲۱ رساله در ۳۷ نسخه از فارابی در کتابخانه و موزه ملی ملک وجود دارد. ۲۳ نسخه در این میان تاریخ‌دارند، برای ۱۲ نسخه تنها سده‌ی کتابت مشخص بوده و ۲ نسخه نیز بی‌تاریخ‌اند. نسخه‌های تاریخ‌دار، بیش‌تر متاخرند. بیش‌تر نسخه‌های مربوط به فارابی در فهرستگان کتابخانه و موزه ملی ملک، به سده ۱۱ هجری به بعد تعلق دارند.

* قدیم‌ترین نسخه از فارابی موجود در ایران، از آنِ کتابخانه و موزه ملی ملک بوده که به شماره ۲/۵۹۲۵ در این کتابخانه ثبت شده است. این نسخه خطی که در تاریخ ۴۶۴-۴۶۱ تحریر شده، از آنِ ملک‌الشعرای بهار بوده است. شاعر بزرگ تاریخ معاصر ایران، این نسخه خطی را به تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۲۲ به کتابخانه و موزه ملی ملک اهدا کرده است. این نسخه، پیش‌تر از آنِ شجاع‌الملک شیرازی، ادیب هم‌دوره او بوده که بعدها به ملک‌الشعرای بهار اهدا کرده است.

* دیگر نسخه‌های تاریخ‌دار فارابی که در کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شوند، متاخرند و در میانه سال‌های ۱۰۲۲ تا ۱۰۹۸ قمری کتابت شده‌اند. متاخرترین نسخه به ۱۲۶۸ قمری بازمی‌گردد.

* در کتاب فهرست توصیفی آثار فارابی با مجموعه موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک، تنها ۱۱ رساله مشترک است و ۱۰ رساله در آن فهرست موجود نیست. این پرسش را باید فارابی‌شناسان پاسخ دهند که آیا این ۱۰ رساله منحصربه‌فردند یا جعلی؟

عکس پیوست: صفحه نخست قدیم‌ترین نسخه خطی از فارابی در ایران (متعلق به کتابخانه و موزه ملی ملک)