«با لج‌بازی آرایه‌های ایرانی را از معماری حذف کردیم و بخشی از هویت خانه‌های ایرانی از دست رفت. حذف آرایه‌ها آن‌قدر سریع و وسیع بود که آرایه‌های معماری کلاسیک اروپایی جای معماری ایرانی را گرفت».
خانه از منظر معماری تنها جای اقامت آدم‌ها نیست؛ خانه با فضاهایش زندگی را می‌سازد؛ به روابط آدم‌ها در هسته اولیه جامعه شکل می‌دهد و می‌تواند ارتباطات آدمی را با درون و بیرون خود بازسازی کند. معماری ارتباط مستقیمی با هویت دارد و می‌تواند آن را بسازد یا تخریب کند. معماری همین نسبت را با تاریخ و حافظه قومی و جمعی دارد. خانه ارتباط مستقیمی با مصالح و گونه ساخت‌وساز ندارد و از چادر، کپر و غار تا قصر باشکوه پادشاهی و پنتهاوس در معماری مدرن می‌توانند خانه باشند؛ یا همه این‌ها باشند اما مفهوم عمیق خانه را نسازند.
موسسه فرهنگی‌هنری اردیبهشت عودلاجان در نشستی که روز گذشته دوشنبه ۲۷ تیر باحضور تعدادی از معماران و اهالی سینما و جامعه‌شناسان داشت، پدیده «خانه» را از منظر معماری و زیست انسان، به‌ویژه انسان ایرانی، به بحث و نظر گذاشت. در این نشست فرهاد توحیدی فیلم‌نامه‌نویس، کاوه ایمانی تدوین‌گر، محمد سالاری جامعه‌شناس، علیرضا شلویری پژوهشگر معماری، علی کرمانیان معمار، حمیده فرهمندیان شهرساز، محمدرضا نیکبخت معمار و بهروز مرباغی معمار، خانه و خانه ایرانی را از منظرهای مختلف اجتماعی و هنری بررسی کردند.
بهروز مرباغی معمار و برگزارکننده نشست، با مصرعی از فردوسی آغاز کرد و به بررسی مسئله خانه پرداخت. او گفت: فردوسی نوشته است «خانه، همی جای شادی و آرام و مهر»؛ حماسه‌سرای بزرگ ما سه ویژگی یا انتظار را برای خانه مطرح کرده‌است: «شادی»، «آرام» و «مهر». اندیشمند بزرگ و معاصری هم خانه را «مکانی برای خیال‌پردازی» دانسته. در این میان وظیفه معماران و جامعه‌شناسان و هنرمندان چیست؟ ما در این نشست و نشست‌های آینده این مسئله را بررسی خواهیم کرد.
معماری و ادبیات بن‌مایه فرهنگ ایرانی است
محمدرضا نیکبخت معمار برجسته ایرانی با اشاره به اینکه حذف آرایه‌ها از معماری مدرن ایران هویت معماری را فاقد معنا کرده است، گفت: «وقتی غور می‌کنیم فضاها و کاربری‌های معماری سابق کماکان باقی‌مانده‌است؛ مثل اتاق‌خواب، جایی برای نشستن، پخت‌وپز و زندگی، البته با یک سازمان‌دهی دیگر. اما آنچه با قدرت و لج‌بازی حذف شد، آرایه‌های معماری ایرانی بود که آن را با عنوان نه‌چندان درستِ بزک حذف کردند.»
او با اشاره به اینکه آرایه‌های معماری در قلمرو و پهنه ایران قابل‌تفکیک است افزود: «گل‌های گچ‌بری کاشان یا اصفهان درحالی‌که از منظر جغرافیا و اقلیم به هم نزدیک هستند، متفاوت‌اند. آرایه‌ها مثل لهجه، زبان و گویش در ایران متفاوت است؛ بیان قومیت و ملیت و هویت جمعی و اجتماعی ایرانی است.»
نیکبخت ادامه داد: «برای بعضی از اقوام مثل اعراب خاورمیانه و هندیان شاید این رخ‌داد در معماری اهمیت نداشته باشد، اما برای ما ساکنان فلات ایران معماری ستون فرهنگی است و پابه‌پای ادبیات خیمه فرهنگ ما را حفظ کرده‌است. به‌همین‌خاطر وقتی هویت از معماری ایرانی حذف می‌شود، جامعه نیز در هویت خود دچار مشکل می‌شود.»
این معمار ایرانی گفت: «ادبیات توانست خودش را با شرایط جدید بازیابی کند و ۸۰ سال پیش با شعر نو خود را بازسازی کرد؛ اما معماری هنوز نتوانسته‌است و معماران شرمسار مردم‌اند و بیش‌تر از هنرمندان سایر هنرها نگرانِ احیای هویت ایرانی هستند.»
او در پایان گفت: «آنچه ما به‌راحتی حذف کردیم آثار و نتایج بسیار خواهد داشت. یک بنای ساده با یک صلیب به یک مکان مقدس تبدیل می‌شود؛ این نقش و اهمیت آرایه‌ها در معماری است ولی ما متأسفانه از معماری تقدس‌زادیی کردیم و با حذف آرایه‌ها معماری معاصر را در شکلی کلی بی‌معنا کردیم.»
انباشت تمام داشته‌های زندگی در خانه
به گزارش خبرنگار خبرآنلاین، محمد سالاری، جامعه‌شناس نیز در این نشست به مسئله انباشت در معماری پرداخت و گفت: «خانه محل انباشت است؛ انباشت عاطفه، شخصیت، هویت، دارایی و…»
او با اشاره به اینکه توصیف خانه می‌تواند درست‌تر نشان دهد که خانه چیست تا رسیدن به یک تعریف واحد، گفت: «در شهرهای جدید مفهوم خانه وجود ندارد. تصاویر ما از شهر نشان می‌دهد که مفهوم خانه گم شده‌است. آنچه امروز می‌بینیم فضای زیست است نه خانه.»
سالاری برای تشریح نظرش دو مصداق را بیان کرد و گفت: «برای پژوهشی به یک خانه در شهر پرند رفتم؛ در خانه، زن و شوهر و بچه‌ای زندگی می‌کردند. خانه انباشتی بود از گردوخاک و به‌هم‌ریختگی، با آنکه تمام امکانات را داشت. زن و مرد هر دو عمل‌های زیبایی کرده‌بودند و روی دستشان تتو داشتند. آن‌ها می‌گفتد ما به اینجا تعلقی نداریم؛ این خانه را خریده‌ایم تا بعد از فروشش در تهران خانه‌ای دیگر بخریم و سر آخر برویم استانبول، آن‌جا زندگی کنیم. آن مکان خانه و محل زندگی این خانواده نبود.»
او در مصداقی دیگر گفت: «در رباط‌کریم خانه‌ای بود حدود ۲۰ مترمربع، بدون امکانات خاص اما مرتب بود و تمیز، روی دیوار عکس خانواده زن و شوهر قرار گرفته بود و تعلق‌خاطری به همه اجزاء خانه وجود داشت. ریشه‌های خانواده و انباشت عاطفه و حضور موج می‌زد.»
سالاری در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «در جهان امروز، عملاً مفهوم خانه دیگر وجود ندارد؛ مفهوم تعلق به یک مکان وجود ندارد؛ چرا که نظام سرمایه‌داری با ویران‌کردن و دوباره ساختن می‌چرخد و مفهوم تعلق به یک مکان این ساختار را به هم می‌ریزد. ازاین‌جهت سرمایه در گردش مفهوم مکانی برای زیست می‌سازد نه خانه با خاطرات و تاریخ.»
لایه‌های پنهان معماری، خانه و سینمای ایران
فرهاد توحیدی فیلم‌نامه‌نویس صاحب‌نام کشور در این نشست با اشاره به اینکه خانه در فرهنگ لغت مترادف‌های بسیاری دارد و مفهوم معماران را به ذهن متبادر می کند، گفت: «اما به نظر من مفهوم خانه وسیع‌تر از این لغات است و معماری ترجمه چندبعدی از فرهنگ است.»
توحیدی با اشاره به کتاب محمد بهمن بیگی می‌گوید: «او در این کتاب به‌عنوان یک کوچ‌نشین و عشایر می‌گوید ده سال ابتدای کودکی را زیر چادر زندگی می‌کرده است و وقتی به شهر آمدند مادرش نمی‌توانسته زیر سقف زندگی کند و درنهایت چادری را برای او در حیاط آن خانه برپا می‌کنند. خانه مصالح نیست خانه حضور آدم‌ها و روابطشان است.»
توحیدی به خانه دیگری هم اشاره کرد که در ادبیات ایران جایگاه خاص دارد و آن اتاق آبی سهراب سپهری است. او گفت: «سهراب سپهری در اتاق آبی مختصات خانه‌اش و زندگی و حیات موجود در آن را بسیار دقیق تشریح می‌کند. آن کتاب پر از نشانه‌های فرهنگی است که سپهری نمونه‌هایی از آن را در آمریکای جنوبی و فرهنگ بودیست هم پیدا کرده‌است.»
این فیلم‌نامه‌نویس در بخش دیگری از صحبت خود به شرح معماری و خانه در آثار سینمایی ایران پرداخت و گفت: «هیچ فیلمی درون‌مایه را از پیش انتخاب نمی‌کند بلکه از درونش می‌جوشد. آنکه از قبل درون‌مایه انتخاب می‌کند به شعار نزدیک می‌شود.»
او به درون‌مایه فیلم‌های علی حاتمی اشاره کرده و می‌گوید: «او همان‌طور فیلم ساخت که زندگی می‌کرد. از نظر علی حاتمی گذشته بهتر از حال و آینده است. هرچه در گذشته است شیرین و زیباست. خانه در سینمای علی حاتمی جایگاه خاص دارد و در فیلم‌هایش، عموما، با خانه و مادر تلاش می‌کند تا گذشته را به آینده بیاورد هرچند که درواقع گذشته به آینده باخته‌است.»
توحیدی گفت: «کارگردان دیگری که خانه در آثارش نقش محوری دارد مهرجویی است. هامون مانیفست بزرگ او و پرسش اساسی این فیلم این است که من کیستم و چیستم؟ او در آثارش شکاف سنت و مدرنیته را نشان می‌دهد. در خانه جایگاه این شکاف ظهور و بروز می‌یابد. فیلم از یک خانه خالی آغاز می‌شود که هامون در حال تمیزکردن آن است؛ جایی که هامون و مهشید به آن اسباب‌کشی کرده‌اند. خانه مدرن است که نواقص بسیار دارد و حس و حال موردنظر هامون را ندارد. او دنبال علی عابدینی در خانه‌های سنتی و بافت‌های تاریخی می‌گردد؛ هرچند عابدینی الان دیگر روی برج کار می‌کند. خانه مادربزرگ هامون شرایط خاصی دارد.
کاوه ایمانی، علیرضا شلویری، حمید فرهمندیان و علی کرمانیان نیز در خصوص اشکال مختلف ارتباط انسان با خانه و شکل‌گیری معماری خانه، از منظرهای مختلف صحبت کردند.
بهروز مرباغی در پایان نشست این تاکید کرد: حاصل این نشست بین‌بخشی، طرح پرسش‌هایی برای نشست آتی بود. از جمله این پرسش که آیا «حیاط» جزء اصلی یک خانه هست یا نه؟ اگر هست، حذف آن از خانه‌های امروز چه خسارتی به آرامش و زیست مردم زده‌است. و اگر قرار است حیاط به عنوان جزئی اساسی از خانه، دوباره احیا شود، در عمارت‌های بلندمرتبه، که چاره‌ای جز این در شهر نیست، چگونه می‌توان حیاط طراحی و اجرا کرد. تعریف این حیاط چیست؟و خیلی پرسش‌های دیگر.
معمارانه
Magnificent beat ! I would like to apprentice while you amend your site, how could i subscribe for
a blog web site? The account helped me a acceptable
deal. I had been a little bit acquainted of this your broadcast provided bright clear concept
It is appropriate time to make some plans for the future and it’s time to be happy.
I have read this post and if I could I desire to suggest you few interesting things or
advice. Perhaps you can write next articles referring to this article.
I desire to read even more things about it!
I’m more than happy to find this great site. I want to to thank you for your time for this fantastic read!!
I definitely appreciated every bit of it and i also
have you book-marked to check out new stuff on your web site.
I have learn a few just right stuff here. Certainly price bookmarking for revisiting.
I wonder how so much attempt you set to create any such excellent informative site.
It’s a pity you don’t have a donate button! I’d without a doubt
donate to this brilliant blog! I guess for now i’ll settle
for book-marking and adding your RSS feed
to my Google account. I look forward to new updates and will
share this blog with my Facebook group. Chat soon!
Thanks in support of sharing such a good thinking, paragraph
is fastidious, thats why i have read it fully
This web site really has all the information I wanted concerning this subject and didn’t know who to ask.
Travel Jember
Stunning quest there. What occurred after? Take care!
What a material of un-ambiguity and preserveness of precious knowledge concerning unexpected feelings.
I think this is one of the most significant info for me.
And i’m glad reading your article. But should remark on few general things, The website style
is great, the articles is really great : D. Good
job, cheers
We’re a group of volunteers and starting a new scheme in our community.
Your site offered us with valuable information to work on. You have done an impressive
job and our whole community will be grateful to you.
I really like your blog.. very nice colors & theme.
Did you create this website yourself or did you hire someone to do it for you?
Plz respond as I’m looking to design my own blog and would like to know where u got this from.
thank you
Hey! Would you mind if I share your blog with my myspace group?
There’s a lot of people that I think would really appreciate your content.
Please let me know. Thank you
Wow! Finally I got a website from where I can truly obtain valuable facts regarding my study and knowledge.
تشخیص تشک طبی اصل از تقلبی ۷۸
Thanks a bunch for sharing this with all of us you actually recognize what you’re speaking about!
Bookmarked. Please additionally visit my web site
=). We can have a hyperlink exchange agreement among us
It’s actually very complex in this full of activity life
to listen news on Television, therefore I only use the web for that purpose, and obtain the most recent news.
Great post. I am experiencing a few of these issues as
well..
I am sure this piece of writing has touched all the internet visitors,
its really really fastidious piece of writing
on building up new webpage.
I’m really impressed with your writing skills and also with the layout on your blog.
Is this a paid theme or did you modify it yourself?
Either way keep up the excellent quality writing, it’s
rare to see a nice blog like this one nowadays.
In fact when someone doesn’t be aware of then its up
to other people that they will assist, so here it occurs.
Because the admin of this web site is working, no hesitation very soon it will be
well-known, due to its feature contents.
Hello there! This is my first comment here so I just wanted
to give a quick shout out and tell you I truly enjoy reading through
your articles. Can you suggest any other blogs/websites/forums that deal with
the same subjects? Thank you so much!
It’s actually a great and helpful piece of information. I am happy that you just shared
this useful info with us. Please stay us up to date like
this. Thank you for sharing.
You really make it appear so easy together with your presentation however I to find
this topic to be really something which I
think I’d by no means understand. It seems too complicated and extremely huge for me.
I’m taking a look ahead to your subsequent publish, I will try to get the cling of it!
Having read this I thought it was really informative.
I appreciate you taking the time and effort to
put this short article together. I once again find myself
spending way too much time both reading and commenting.
But so what, it was still worth it!
An intriguing discussion is worth comment. I do think that you need to write more about this subject, it might not be a taboo subject but typically
folks don’t speak about these issues. To the next!
Best wishes!!
Now I am ready to do my breakfast, once having my breakfast coming yet again to read other news.
Remarkable! Its genuinely awesome paragraph, I have got much clear idea concerning from this piece of writing.
You are so interesting! I do not suppose I have read
through something like this before. So wonderful to find another person with some unique thoughts on this subject matter.
Seriously.. thanks for starting this up. This website is something
that is required on the web, someone with a bit of originality!
whoah this blog is great i like reading your articles.
Stay up the good work! You recognize, many individuals are hunting around for this information, you could aid
them greatly.
If some one needs to be updated with newest technologies then he must be pay a quick visit this site and be up to date everyday.
Greetings! Very useful advice in this particular article!
It is the little changes which will make the largest changes.
Many thanks for sharing!
How it s used You take vardenafil about 60 minutes before you want it to start working buy cialis online uk Long QT syndrome can be caused by several medications, including cardiovascular drugs and antibiotics
I take pleasure in, cause I found exactly what I used to be taking a look
for. You’ve ended my four day lengthy hunt! God Bless you
man. Have a great day. Bye
It is in reality a nice and useful piece of info. I’m satisfied that you shared this useful information with us.
Please stay us informed like this. Thank you for sharing.
It’s great that you are getting ideas from this post as well as from
our dialogue made at this time.
I’m really impressed with your writing skills as well as with the layout on your blog.
Is this a paid theme or did you modify it yourself?
Either way keep up the nice quality writing, it is rare to see
a nice blog like this one these days.
Hey there would you mind sharing which blog platform you’re using?
I’m planning to start my own blog soon but I’m having a hard time choosing between BlogEngine/Wordpress/B2evolution and Drupal.
The reason I ask is because your design seems different then most blogs and I’m looking for something
completely unique. P.S Apologies for getting off-topic but I
had to ask!
Hello! I could have sworn I’ve visited this site before but after browsing through some of the articles I realized it’s new to me.
Nonetheless, I’m definitely pleased I found it and I’ll be bookmarking it and checking
back frequently!
Good day I am so glad I found your site, I really
found you by accident, while I was browsing on Askjeeve for something else, Regardless I am
here now and would just like to say kudos for a incredible post and
a all round entertaining blog (I also love the theme/design),
I don’t have time to read it all at the moment
but I have bookmarked it and also included your RSS feeds, so when I
have time I will be back to read a great deal more, Please do keep up the excellent b.
Good article! We are linking to this particularly great article
on our website. Keep up the great writing.
Definitely consider that that you said. Your favorite justification appeared
to be on the net the simplest thing to be mindful of. I say to you, I definitely
get irked whilst folks consider worries that they plainly don’t realize about.
You managed to hit the nail upon the top as well as outlined out
the whole thing with no need side-effects , people can take a signal.
Will likely be back to get more. Thanks
Excellent blog here! Also your website loads up very
fast! What web host are you using? Can I get your affiliate
link to your host? I wish my website loaded up as quickly as yours lol
Whats up are using WordPress for your site platform? I’m new to the blog world but I’m trying to get started and create
my own. Do you need any coding expertise to make your own blog?
Any help would be greatly appreciated!