شهر باستانی حصن کیفا ( Hasankeyf، با توجه به چند قومیتی بودن این منطقه به‌صورت حه‌سکیفا – بیشتر در زبان کرد – ، حِصن کَیفا – بیشتر در زبان عربی – ، حصن کیفا و حسنکیفاا نیز شناخته می‌شود) به دلیل ایجاد سد ایلیسو (Ilisu) و توسعه پروژه انرژی به زیر آب رفت.

با نگاهی به سکونت‌گاه‌های غارنشینی حصن کیفا در دل صخره‌ها و آثار باستانی زیادی (حدود 300 مورد) که در شهر و اطراف آن قرار گرفته‌اند، طبیعی است که این شهر به‌عنوان گنجینه‌ای تاریخی و مهم شناخته شود. محققین قدمت این منطقه را حدود 11000 سال (بعضاً تا 12000 سال) تخمین می‌زنند. حصن کیفا در نزدیکی رودخانه دجله قرار دارد و طی تاریخ به‌ دفعات دستخوش تغییر شده است.

نخستین ساکنان آن خانه‌هایی غاری بنا نهادند و سپس آشوریان باستان این معماری را «کاستروم کِفا»(Castrum Kefa) یا قلعه سنگی (castle of the rock) نامیدند. حدود سال 300 میلادی یک دژ رومی در این شهر ساخته شد؛ احتمالاً این دژ به دستور کنستانتین و برای سهولت در کنترل مرز و حمل‌ و نقل کالا در مرز رومیان با امپراتوری ایران ساخته‌ شده است.

حصن کیفا در سال 640 میلادی به دست اعراب فتح شد. آن‌ها آن را حصنِ کیفاا (Hisn Kayfa) یا قلعه سنگی نامیدند. اعراب، مرکز اسلامی قرون‌ وسطایی (Islamic medieval) را در این دوره تأسیس کردند.

 سلسله تُرکِ آرتوکید (Artuqid، به این سلسله آرتوکلو بی‌لیی (Artuklu Beyliği) نیز می‌گویند) و سلسله کُردِ ایوبیان از ساکنان بعدی این منطقه بوده‌اند. حصن کیفا در سال 1260 به دست مغول‌ها افتاد. ضمن اینکه به دلیل موقعیت مطلوبی که داشت در زمان رونق جاده ابریشم نیز، در مسیر این جاده قرارگرفته بود. شهر باستانی حصن کیفا در نهایت در سال 1515 توسط امپراتوری عثمانی فتح شد. با توجه به فرهنگ‌ها و تمدن‌های گوناگونی که منطقه باستانی حصن کیفا به خود دیده است، به‌نوعی به موزه زنده تاریخ، تبدیل‌ شده است.

منبع:تیتربرتر