شالیزارها، آبشارها، درختان میوه‌های گرمسیری، رودخانه پر آب کاجو و تمساح پوزه کوتاه از جاذبه‌های مهم و دیدنی شهرستان قصرقند است که نظر هر بیننده‌ای را به سوی خود جلب می‌کند.

وجود ۲۲ رشته قنات و جاری شدن آب در دامنه ها سبب شده است تا در طول سال ۲ بار برنج از شالیزارهای این منطقه برداشت شود رویدادی که در دیگر مناطق کشور کمتر اتفاق می‌افتد.

از دیگر جاذبه‌های گردشگری این شهر وجود روستاهای زیبا با باغ های میوه های گرمسیری، آبشارها و چشمه های آب معدنی و حیات وحش نادر در اطراف رودخانه کاجو و تمساح پوزه کوتاه «گاندو» است.

قصرقند با توجه به پیشینه تاریخی که دارد از قدیمی ترین شهرهای جنوب شرقی سیستان و بلوچستان است به طوریکه آن را به عنوان ‘پایتخت مکران’ می شناسند.

این شهرستان یکی از قطب های ویژه کشاورزی در جنوب سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود که مهمترین محصول آن خرما، برنج، انبه، لیمو ترش، لیمو شیرین، پاپایا (خربزه درختی ) و موز است.

شهرستان قصرقند از شمال به بخش آهوران، از جنوب به چابهار، از خاور به شهرستان سرباز و از غرب با نیکشهر همسایه است. آنچه که قصرقند را از دیگر شهرهای سیستان و بلوچستان متمایز کرده فراوانی آب با توجه به رودخانه های دائمی چون کاجو و قناتهاست.

رودخانه زیبا و دایمی کاجو شریان حیاتی شهر قصرقند مرکز این شهرستان را تشکیل می‌دهد و تمساح های پوزه کوتاه در طول سال فضای این منطقه را بسیار زیبا و خاطره انگیز می‌کننددر این مورد ایرج افشار در کتاب بلوچستان و تمدن دیرینه آن به نقل از اعتمادالسلطنه می نویسد« قصرقند در واقع پایتخت همه مکران است، قلعه محکمی دارد در روی تپه بلندی واقع است و محل نشیمن ضابط (حکمران )است و رعیت آن در ‘کوار’ منزل دارند از نظر فرهنگی دارای آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی است»

از مهمترین آثار قصرقند می‌توان به تپه دمبیگان مربوط به دوران اشکانی، تپه سیاه بن مربوط به پیش از تاریخ و دوران تاریخی واسلامی، تپه کوشکک مربوط به دوران پیش از تاریخ، نقوش کنده های شمال قصرقند(کاجو)، محوطه دمبگور مربوط به دوران تاریخی واسلامی و قلاع ساخته شده مربوط به دوران اسلامی نظیر قلعه قصرقند و قلعه بگ اشاره کرد.

هم‌اینک ۱۴ اثر تاریخی قصرقند در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این شهرستان بیش‌از ۵۰ اثر اسلامی،تاریخی و پیش از تاریخ دارد که علاوه بر آثار تاریخی ارزشمند دارای جاذبه های طبیعی بی شماری نیز هست.

آبشار ‘آبند’، قنات نای چند صد ساله که شریان حیاتی قصرقند بوده و منبع آبیاری باغ های میوه گرمسیری و شالیزارهاست.

کاشت درختان پرباری چون انبه و برنج که در طول سال سه بار قابل برداشت است از ویژگی های شهرستان قصرقند به شمار می‌رود.

قصرقند را از لحاظ صنایع دستی می‌توان یکی از قطب های صنایع دستی سیستان وبلوچستان برشمرد که مهمترین آن حصیربافی در حوزه ‘فضل اللهی’ و’ساربوک’، سوزندوزی در روستاهای کاجو، هیت، ساربوک و سفالگری در دو روستای ‘هلونچکان’ و’ کلک’ است

آثار تاریخی شهرستان قصرقند

قلعه قصرقند در مرکز شهر قصرقند در قسمت شرق مسجد جامع قرار دارد که از شمال غربی و جنوب به وسیله خانه های مسکونی احاطه شده است و از جهت شمال و شمال شرقی به نخلستان محدود می شود. این قلعه قدیم الایام مقر حمکرانی بوده است.

با توجه به نوشته ها و کتاب هایی که در مورد مکران زمین و کرمان تالیف شده می توان گفت که تاریخ ساخت قلعه به دوره های قبل از صفویان باز می گردد.

بنا به روایت ریش سفیدان و آنچه در کتاب های مختلف در مورد حکمرانان قلعه قصرقند نوشته شده است بیشتر حاکمان از طایفه ‘بلیده ایها ‘بوده اند.

بلیده ایها از مسقط به سرزمین بلیده واقع در بین تربت مکران و پنجگور در بلوچستان پاکستان مهاجرت کرده اند، برخی عقیده دارند که بلیده ها از اعراب بوده و مدتی بین آنها اختلاف افتاده و بعدها به پاکستان مهاجرت کرده و بعد به بلوچستان ایران بازگشتند.

این قلعه بر روی تپه ای دست ساز قرار گرفته که ارتفاع آن حدود ۱۰ متر است، ابعاد تقریبی مجموعه ۱۰۰ در۶۰ و محدوده حاکم نشین ۳۰ در ۴۵ متر است و ورودی قلعه در ضلع جنوبی آن بوده و حاکم نشین در قسمت شرقی و بلند تر از سایر قسمت هاست.

اتاق هایی که در ضلع غربی قلعه ساخته شده آخرین بار از آنها به عنوان ساختمان ژاندارمری استفاده شده که مساحتی برابر ۲۸۵ متر مربع دارد.

این بنا توسط حاکمان برای حکمرانی منطقه ساخته شده و پس از شکسته شدن حکومت های محلی بازماندگان حاکمان مجبور به ترک قلعه شده اند.

این قلعه در دوازدهم بهمن ۱۳۸۱ با شماره ۷۲۶۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .

قلعه تاریخی بگ

یکی دیگر از قلعه های مهم قصرقند قلعه ‘بگ’ است که در روستای بگ از توابع بخش ساربوگ در فاصله ۲۲ کیلومتری از قصرقند قرار دارد. شباهت این قلعه با قلعه قصرقند ساخت آن را به دوره صفویه نسبت می دهند.

تپه حاکم نشین در قسمت غربی این مجموعه واقع شده و مساحتی در حدود ۱۴۰۰ متر مربع دارد. بناهای ساخته شده در این تپه ۵۲۰ متر مربع از سطح قلعه را اشغال کرده است.

پی عظیم سنگی این مجموعه مهمترین قسمت قلعه به شمار می رود که به صورت بسیار زیبا سنگ چین شده است.

این بنا دوزادهم بهمن ۱۳۸۱ با شماره ۷۲۵۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

کوه ‘گت بن

این کوه در مسیر جاده قصرقند به نیکشهر در فاصله ۴۰کیلومتری به نیکشهر قر ار دارد و قله کوه شبیه نعل اسب دیده می شود که معروف به گت است و مردم منطقه آن را به اسم گت بن و گرد کوه نیز می شناسند.
در قسمت بالای این کوه آثاری از معماری و حوض آب وجود دارد که در مواقع درگیری و جنگ لشکریان فراری در بالای آن پناه می گرفتند.

قسمت بالای کوه بصورت نعل اسب است که قسمت های بیرونی آن مرتفع تر و دارای شیبی به طرف مرکز آنست این شیب سبب شده که در وسط کوه یک آبراه بوجود آید و مسیر این آبراه در وسط کوه را با سنگ و ساروج سد کرده‌اند و حوض آبی بوجود آمده که می توانسته مدت های زیادی آب را در پشت خود ذخیره کند.

علاوه بر این حوض آب، حوض دیگری بطول ۱۲ متر و عرض ۳ متر و با عمق ۴ الی ۵ متر جهت نگهداری و ذخیره آب ساخته شده است.

کنده کاری های قصرقند شامل نقش اسب، بز، گاو، روباه، انسان و صحنه های شکار است که بصورت خلاصه شده در دامنه کوه‌های جهت غربی رودخانه کاجو وجود دارداین نقوش در سه نقطه ‘گرداک’، ‘تنگ سر’ و ‘دهیرک’ از مسیر رودخانه کاجو بطرف شمال در دامنه کوهها کنده کاری شده‌اند.

محصولات کشاورزی

باغ های میوه های گرمسیری نظیر موز، انبه، پرتغال و لیموترش در طول مسیر ورود به این شهرستان بر اهمیت این شهر می افزاید و قسمت اعظم میوه ها به دیگر نقاط سیستان و بلوچستان صادر می شود.

این شهر که روزی انبار قلعه بلوچستان بوده دارای آبشارهای متعددیست که در این بین آبشار’ آبند’ یکی از زیباترین آبشارهای استان سیستان و بلوچستان است.

قصرقند یکی از قطب های ویژه کشاورزی در جنوب استان سیستان و بلوچستان است که مهمترین محصول آن خرما، برنج،انبه، لیمو ترش، لیمو شیرین ، ‘پاپایا’ و موز است.

برداشت برنج سالی ۲ بار این شهرستان را بعنوان یکی از مراکز کاشت برنج در سیستان و بلوچستان مطرح کرده است.

آبشار آبند

منطقه گردشگری آبند در بخش ساربوک قرار دارد و یکی از مناطق بسیار زیبا، بکر با مناظر دیدنی شامل چشمه های جاری از ابتدای روستا تا آبشارهای صخره ای به صورت پلکانی در قله کوه، نخلستان های زیبا و بیشه زارهای سبز، گونه‌های گیاه گز روغن بر بالای کوه، مزارع گندم و برنج از جمله قابلیت های گردشگری منطقه است.

اما آنچه بیش از هر چیز قابل توجه است وجود آبشار بسیار زیبا در پنج طبقه بصورت پلکانی با حوضچه‌های طبیعی ایجاد شده در پای هر آبشار که یکی از شاخص‌های منطقه است.

صنایع دستی شهرستان قصرقند

یکی از ظرفیت های بسیار خوب و درخشان قصرقند وجود صنایع دستی غنی و ارزشمند است که این شهر را به موزه زنده صنایع دستی در سیستان و بلوچستان می توان شناخت.

سوزندوزی قصرقند و نوع دوخت متمایز شیرازه به عنوان قدیمی ترین دوخت در بلوچستان از شاهکارهای زنان صنعتگر شهرستان قصرقنداست.

مهمترین ویژگی شهرستان قصرقند در مقایسه با سایر شهرهای سیستان و بلوچستان اینست که صنعتگران مستقیم بر روی پارچه لباس دوخت را پیاده می‌کنند و نیاز به الحاق ندارند.

یکی از ظرفیت های بسیار خوب و درخشان قصرقند وجود صنایع دستی غنی و ارزشمند است که این شهر را به موزه زنده صنایع دستی در سیستان و بلوچستان می توان شناخت

مهمترین مراکز سوزندوزی در قصرقند عبارتند از روستای کاجو، هیت، ساربوک و حمیری.

از دیگر صنایع دستی منطقه و مهمترین صنعتی که قابل مقایسه با دیگر نمونه هایش در سیستان و بلوچستان است هنر حصیربافیست.

حصیربافی جایگاه ویژه ای در زندگی مردمان این دیار دارد مواد اولیه آن از برگ درختان نخل وحشی یا ‘داز’ تهیه می شود و تولید آن عبارتند از جارو(روپگ) کمربند(پرند) سواس(کفش) مصله (جانماز) کچور(خورجین) کپات(سبدکوچک) و انواع وسایل تزیینی است.
مهمترین مرکز تولید و کارگاه آن روستای ساربوک و منطقه عشایری فضل اللهی است.

محمد پیربخش رئیسی یکی از مشهورترین صنعتگران این صنعت در قصرقند است که در اکثر نمایشگاه های کشور حضوری فعال دارد.
تعاونی حصیربافی پیربخش رئیسی در روستای فضل اللهی یکی از فعال ترین تعاونی ها در سیستان و بلوچستان است و در چندین دوره در نمایشگاه های سراسری موفق به کسب رتبه بالاترین فروش محصولات شده است.

سفالگری

از صنایع خاص منطقه قصرقند که در سیستان و بلوچستان قابل توجه است و فقط در سه مرکز سراوان، قصرقند و سرباز فعال بوده هنر سفالگریست. این هنر از زمان قدیم همچنان به شکل سنتی در قالب کوره های کوچک به شکل گودال با عمق متوسط تهیه می شود و سوخت آن هیزم است.

با توجه به مرغوبیت خاک رس روستای کلوک و ‘هلونچکان’ مواد اولیه آن از خود محل تامین می شود.نقوش سفالینه ها بسیار ساده و مستقیم با انگشتان دست انجام می شود و به شکل شیار و در برخی مواقع نقوش هندسی است.

رنگی که برای نقوش استفاده می شود به شکل تکه سنگ های قرمز رنگ که از کوههای اطراف تهیه و پس از خیس کردن و نرم شدن و ساییدن آن در آب به عنوان رنگ نقوش استفاده می شود.

بیشترین آثار زنان هنرمند در قالب پارچ، لیوان، کوزه و بوسوج و اسباب بازی کودکان است. در این بین ‘بوسوچ ‘به علت مصرف بالا در منطقه بلوچستان بالاترین میزان تولید را به خود اختصاص داده است.

مهمترین بازارهای هدف این هنرمندان و صنعتگران قصرقند، نیکشهر، چابهار و ایرانشهر است.

زیورآلات سنتی

وجود کوره‌های ذوب فلز نشان از قدمت هنر فلز سازی در منطقه دارد. زیورآلات سنتی اغلب برای خود آرایی استفاده شده و گاه ریشه های مذهبی در منطقه دارد. هنر زیورآلات سنتی در این منطقه آمیزه ای از هنر میناکاری، مرصع کاری، منبت کاری و کنده کاری است.

این هنر در منطقه دارای بیش از ۵۰ نمونه است که مهمترین آن گوشواره (در) النگو(چوری) سربند، گردنبند(کپکو) سنجاق سینه( تاسنی) است.

آهنگری

از دیگر هنرهای سنتی و صنایع دستی قصرقند هنر آهنگری است که در قالب ساخت لوازم مصرفی نظیر لوازم آشپزخانه شامل چاقو، ملاقه، دیگ و لوازم کشاورزی نظیر داس، بیل، تبر است که در بخش ساربوک تولیدمی شود.

قصرقند با آثار تاریخی و گردشگری آماده استقبال از مسافران

سرپرست فرمانداری قصرقند در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: تپه های دمبیگان، سیاه بن و کوشک، نقوش کنده های شمال قصرقند(کاجو)، محوطه دمبگور، قلعه های ساخته شده مربوط به دوران اسلامی نظیر قلعه قصرقند و قلعه بگ از جمله آثار تاریخی و باستانی این شهرستان است.

مرتضی سایگانی اظهارداشت: بیش از ۱۴ اثر تاریخی قصرقند در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و این شهرستان با داشتن بیش‌از ۵۰ اثر اسلامی، تاریخی و پیش از تاریخ دارای جاذبه های طبیعی بی شماری است.

وی بیان کرد: آبشار آبند، قنات های چند صد ساله که شریان حیاتی قصرقند بوده و منبع آبیاری باغ های گرمسیری و شالیزارهاست.

سرپرست فرمانداری قصرقند گفت: قصرقند به عنوان مرکز مکران با ظرفیت ها و توانمندی های فراوان کشاورزی و گردشگری با گستره ۶ هزار متر مربع و ۶۵ هزار نفر جمعیت با سه بخش مرکزی، ساربوک و تلنگ در جنوب سیستان و بلوچستان قرار دارد.

وی افزود: قصرقند در سال ۱۳۱۶ هجری خورشیدی به بخش تبدیل شد و سال ۱۳۹۰ به شهرستان ارتقا پیدا کرد و این شهرستان در شمال شهرستان چابهار در ارتفاع ۴۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است.

ایرنا