براساس آخرین گزارش های منتشر شده، قرن بیستم عصر طلایی اکتشافات مهم باستان شناسی است.

قرن بیستم عصر طلایی اکتشافات مهم باستان شناسی است. این زمان که با کشف بزرگ مقبره «توت عنخ آمون» توسط «هاوارد کارتر» آغاز شد، با یک اکتشاف شگفت آور دیگر به پایان رسید؛ مقبره های دست نخورده سلطنتی و بین النهرینی متعلق به بیش از 4000 سال قبل در شهر باستانی «اور» که در فاصله 225 کیلومتری از «بابل» در عراق امروزی واقع شده اند و توسط «لئونارد وولی» کشف شدند. این مقبره ها ساخته فرهنگ باستانی سومر بودند.

کشف مقبره ها نه تنها به دلیل کمیت و کیفیت اشیاء یافت شده، بلکه به دلیل اطلاعات ارزشمندی که درباره سنت های خاکسپاری سومری ها ارائه می کردند، به صدر اخبار دو سوی اقیانوس اطلس تبدیل شد. از جمله آثار کشف شده به جواهرات و سازهای موسیقی بسیار نفیس و همچنین تعداد زیادی جسد خدمتکاران و سربازانی میتوان اشاره کرد که در کنار فرمانروایان مرده خود دفن شده بودند.

علاقمندی به فرهنگ باستانی بین النهرین از اواخر قرن نوزدهم بین عموم مردم و متخصصان افزایش پیدا کرد. در دسامبر سال 1872 بود که یک آشورشناس به نام «جورج اسمیت»، مقاله ای را در جلسه ای پرجمعیت از یک انجمن باستان شناسی، با حضور «ویلیام گلدستون»، نخست وزیر بریتانیا ارائه کرد. آنچه او در سخنرانی خود رونمایی کرد، شور و هیجانی را در سطح جهان ایجاد کرد.

اسمیت در آن زمان مجموعه ای از لوح های گلی از «کتابخانه آشور بانی پال» در نینوا یعنی متنی را که امروزه به عنوان «حماسه گیلگمش» و قدیمی ترین اثر ادبی شناخته شده جهان است، رمزگشایی میکرد. در این حماسه، او با گزارشی از سیل مواجه شد که به طرز شگفت انگیزی شبیه سیل در «سفر پیدایش در عهد عتیق» بود. گمان می رود که «حماسه گیلگمش» حوالی 2100 پیش از میلاد نوشته شده باشد.

روزنامه ها به سرعت به داستان کار «اسمیت» پرداختند و علاقه عموم مردم به عصر بین النهرین را برانگیختند. موزه ها و دانشگاه ها در فرانسه، بریتانیا، آلمان و ایالات متحده آمریکا کاوش های باستان شناسی را برای جست و جوی بقایای تمدن های سومری، آشور و بابل و مناطقی که نخستین شهرهای تاریخ در آن شکل گرفتند، آغاز کردند. یکی از این محوطه ها که برای کاوش های دقیق انتخاب شد، «تل ٱلْمُقَیَّر» بود که امروزه بیشتر با نام «اور» شناخته می شود.

البته پیش از آن، «اور» به لطف کاوش های سطحی که در سال 1853 میلادی توسط یکی از دیپلمات های بریتانیایی انجام شد، شناسایی شده بود؛ یعنی حدود 70 سال گذشت تا یک پروژه کاوش مفصل برای بررسی این محوطه باستانی انجام شد. «موزه پن» و «موزه بریتانیا» مشترکا کاوشی را ترتیب دادند و «لئونارد وولی» را برای نظارت بر آن انتخاب کردند.

براساس مقاله قرن بیستم عصر طلایی اکتشافات مهم باستان شناسی است، باید بدانید که «وولی» پس از آموزش دیدن در «موزه اشمولین» در آکسفورد و فعالیت به عنوان دستیار «آرتور ایوانز» یکی از نخستین کاوش های بزرگ خود را در سال 1912 و در محوطه باستانی «کارکمیش» واقع در ترکیه انجام داد. در آنجا بود که «توماس ادوارد لارنس» که بعدها به نام «لورنس عربستان» شناخته شد به «وولی» کمک کرد و در نهایت شروع جنگ جهانی اول کار آنها را متوقف کرد.

در طول جنگ، «وولی» توسط اطلاعات بریتانیا در خاورمیانه بکار گرفته شد و در همین دوران نیروهای ترکیه او را دستگیر و به مدت دو سال زندانی کردند. پس از جنگ، او کاوش را در مصر در «عمارنه» پایتخت فرعون «آخناتون» انجام داد. در سال 1922 و زمانی که «وولی» مشغول کاوش در مصر بود، مأموریت سرپرستی کاوش در «اور» را دریافت کرد.

«وولی» در چهار فصلی که در «اور» مشغول کاوش بود، تمرکز خود را در محوطه اطراف «زیگورات» یا «برج معبد» گذاشت. این سازه یک هرم پلکانی بود که در دوران دودمان سوم «اور» یعنی حوالی 2000 پیش از میلاد ساخته شد. باستان شناسان این زیگورات را با فرمانروایی به نام «اورنامو» مرتبط می دانند که در سایر محوطه های بین النهرینی نیز زیگورات های متعددی بنا کرده بود.

زمانی که باستان شناسان اطراف معبد را کاوش می کردند، تکه های کوچکی از طلا آشکار میشد. با اینکه «وولی» دریافته بود، مقبره هایی غنی از اشیاء ارزشمند باید در این حوالی قرار داشته باشد، اما اجازه نداد که کاوش ها به تلاشی صرفا برای کشف گنج تنزل پیدا کند. او از روش های خوب باستان شناسی استفاده کرد تا یک خط زمانی مشخص تعیین کند.

براساس مقاله قرن بیستم عصر طلایی اکتشافات مهم باستان شناسی است، باید بدانید که «وولی» برای محتاط بودن دلیل دیگری هم داشت: از زمانی که کاوش آغاز شده بود، آثار تاریخی به خصوص اشیائی از جنس طلا ناپدید می شدند و احتمالا توسط اعضای گروه کاوش به سرقت می رفتند. «وولی» پیش از اینکه برای کاوش مقبره ها اقدام کند، باید مطمئن میشد که محتوای آنها در امان می ماند. «وولی» در نهایت در سال 1926 به این نتیجه رسید که او و اعضای گروهش آمادگی لازم را دارند. امکان آغاز کاوش مقبره ها وجود داشت.

زمانی که جست و جو برای کشف این مقبره ها آغاز شد، «وولی» با باستان شناس جوانی به نام «مکس مالووان» همکاری میکرد که با همسر آینده اش یعنی «آگاتا کریستی» نویسنده پرفروش در کاوش «اور» آشنا شد. «کریستی» اغلب به خاورمیانه سفر میکرد تا با «مالووان» ملاقات کند. این دو در نهایت در سال 1930 میلادی ازدواج کردند. آشنایی «کریستی» با باستان شناسی او را تحت تاثیر قرار داد و بنابراین چندین مورد از داستان های جنایی را درباره محوطه های باستان شناسی نوشت که از مشهورترین آنها به «قتل در بین النهرین» میتوان اشاره کرد.

«وولی» و «مالووان» در طول فصل کاوشی بین 1926 تا 1927 میلادی، صدها مقبره از گورستان این شهر را کشف کردند. در ابتدا، فقط بقایای انسان و تعداد کمی اشیاء مخصوص خاکسپاری کشف شد که مسلما گنجینه ای نبود که آنها انتظارش را داشتند، اما در مراحل پایانی این کاوش بود که به اکتشاف چشمگیری دست پیدا کردند. این باستان شناسان در بین سلاح های برنز، یک خنجر خیره کننده از طلا کشف کردند که برای ساخت دسته آن از سنگ لاجورد استفاده شده بود. در کنار این خنجر، مجموعه ای از سازهای طلا پیدا شد. در آن زمان، هرگز چنین اشیاء ارزشمندی که کیفیت هنری بالایی در ساخت آنها بکار رفته باشد، در یک محوطه سومری پیدا نشده بود.

روی برخی از اشیاء نیز نوشته هایی به خط میخی وجود داشت که نشان میداد، آنها مقبره فردی به نام «مسکالامدوگ» (Meskalamdug) را کشف کرده اند که قطعا یک اشراف زاده ثروتمند و به اعتقاد برخی احتمالا پادشاه بوده است. این اکتشاف هیجان و شور و شوق زیادی را در بین کارگران ایجاد کرد که به نظر می رسید با کاوش در هر نقطه، اشیاء ارزشمندی را کشف می کنند.

«وولی» در گزارش هایش بازگو کرد که بلافاصله به سراغ رئیس قبیله منطقه رفت تا از او قول بگیرد که هیچ کدام از کارگران در غیاب «وولی» به محوطه نزدیک نمی شوند. به نظر می رسد که این پیمان در طول آن مرحله از حفاری پابرجا بوده است. در سه فصل کاوش بعدی نیز هیچ کس بدون اجازه «وولی» وارد هیچ کدام از محوطه ها نشد و هیچ یک از آثار باشکوه نیز غارت نشد.

در جریان کشف یک تالار سنگی زیرزمینی، انتظارات بالا رفت. «وولی» حدس می زد که این مکان ممکن است مقبره یک فرد سلطنتی باشد. با ادامه کاوش، کاوشگران تونلی را پیدا کردند که به زمان جدیدتری تعلق داشت. این تونل تقریبا از سطح زمین به سقف تالار می رسید و نشان می داد که افرادی، شاید سارقان چند قرن قبل وارد مقبره شده بودند. کاوشگران که انتظار داشتند گنجینه ای دست نخورده پیدا کنند، بسیار ناامید شده بودند.

کاوش ادامه پیدا کرد و تلاش «وولی» با کشف «PG800» که یک گور بود بلاخره نتیجه داد. کاوش در محوطه ملقب به «گودال مرگ» در این مقبره باعث شد تا باستان شناسان پنج جسد کشف کنند که به همراه تعدادی شیء دفن شده بودند. کمی آن طرف تر بود که کاوشگران 10 جسد دیگر پیدا کردند. آنها اجساد زنانی بودند که زیورآلاتی از جنس طلا و سنگهای قیمتی به همراه داشتند.

براساس مقاله قرن بیستم عصر طلایی اکتشافات مهم باستان شناسی است، باید بدانید که در کنار این اجساد سازهای موسیقی هم قرار داشت. علاوه بر اینها، بقایای موسیقیدانی پیدا شد که یک چنگ خیره کننده در اختیار داشت. روی بخشی از این چنگ از عقیق، لاجورد و مادرمروارید استفاده شده بود. همچنین در بخش جلویی ساز سر طلایی یک گاو با چشم و ریش هایی از جنس لاجورد قرار داده شده بود.

در این مقبره همچنین بقایای یک کالسکه چوبی مزین به طلا، سنگهای قیمتی و مجسمه هایی به شکل شیر و گاو نیز کشف شد. در کنار آن نیز اسکلت دو مرد و دو گاو قرار داشت.

با پیشرفت روند حفاری، «وولی» آثار ارزشمند بیشتری را در مقبره کشف کرد: سلاح، ابزارآلات، ظروف متعدد برنز، نقره، طلا، لاجورد و مرمر گچی و حتی یک میز بازی. در این مکان همچنین صندوقچه چوبی عظیمی قرار داشت که احتمالاً برای نگهداری لباس ها و سایر هدایا استفاده میشد که مدتها قبل پوسیده شده بودند.

در داخل اتاق دفن، جسد یک زن بر بالای یک تخت خاکسپاری قرار داشت. روی او طلسم و جواهرات ساخته شده از طلا و سنگهای قیمتی قرار داده شده بود. سربند مجلل او از 20 برگ طلا، لاجورد و مهره های عقیق ساخته شده بود. در نزدیکی جسد، مُهر استوانه ای قرار داشت که روی آن نوشته هایی وجود داشت که باستان شناسان به کمک آن توانستند زن را شناسایی کنند: ملکه «پوآبی». در مُهر هیچ اشاره ای به همسر او نشده بود، که باعث شد برخی معتقد باشند ممکن است او به تنهایی یک ملکه بوده باشد. در کنار «پوآبی» جسد دو تن از خدمتکاران او نیز قرار داشت. «پوآبی» علاوه بر گنجینه و خدمتکارانش، با جعبه نقره حاوی سرمه دفن شده بود.

وقتی باستان شناسان صندوق چوبی سنگین داخل مقبره را عقب کشیدند، حفره بزرگی پیدا کردند. کاوشگران وارد حفره شدند و به اتاق بزرگی در پایین آن افتادند. در ادامه حفاری مشخص شد که نقوش و تشریفات اتاق، مشابه الگوی مقبره ملکه بالاست.

روی سطح شیب دار منتهی به اتاق نیز اجساد شش سرباز در دو ردیف قرار گرفته بودند. داخل اتاق دو درشکه بود که هر کدام را سه گاو می کشیدند و در کنار آنها اجساد درشکه ران ها قرار داشت. در پشت اتاق، جسد 9 زن قرار داشت، همگی با تزئینات فراوان، سرهایشان را به دیوار تکیه داده بودند. در اتاقکی که به موازات اتاق تدفین قرار داشت، زنان بیشتری به همراه سربازان مسلح متعددی که در چند ردیف چیده شده بودند، پیدا شدند.

«وولی» استنباط کرد که «PG800» و مقبره زیر آن، که او آن را «PG789» نامید، به ترتیب اجساد ملکه «پوآبی» و همسرش را در خود جای داده است. مرد باید ابتدا مرده باشد و در اتاق پایین دفن شده باشد. سپس همسرش درگذشته است، به نظر می رسد کارگرانی که مقبره ملکه را ساختند، به مقبره زیرین دستبرد زدند و حفره ایجاد شده را با استفاده از صندوقچه سنگین مخفی کردند. مقدار گنج کشف شده در این مقبره ها به قدری زیاد بود که وقتی «وولی» از طریق تلگراف به همکاران خود اطلاع داد، از زبان لاتین استفاده کرد، به این امید که رمزگذاری او راز را محفوظ نگه دارد.

اکتشافات این باستان شناسان اطلاعات زیادی را درباره سنت های خاکسپاری سومری ها ارائه کرد. بر این اساس و با توجه به 25 جسدی که در مقبره «ملکه پوآبی» و 75 جسدی که در مقبره همسرش کشف شد، فرضیه قربانی کردن انسان ها در آن مقطع تاریخ مطرح شده است.

«وولی» علاوه بر 16 مقبره سلطنتی، حدود 600 گور نیز پیدا کرد که کارشناسان قدمت آنها را 2600 تا 2300 پیش از میلاد تعیین کردند. برخلاف حفاری های قبلی که در آنها اغلب آسیب های جبران ناپذیری به محوطه های باستانی وارد میشد، حفاری های وولی دقیق بود. اکتشافات او بازتاب عمیقی بر نحوه برداشت از بین النهرین باستان داشت و همچنان دارد. پیچیدگی مکان، حضور شخصیت های سلطنتی و شواهد قربانی کردن انسان به یک فرهنگ سیاسی و مذهبی پیچیده اشاره می کند که باعث ایجاد بحث های پرشور درباره زندگی در آن دوران شده است.

ایسنا