طبق آمار رسمی سازمان صداوسیما، در میان سریال‌های مناسبتی و ویژه‌برنامه‌های ماه رمضان امسال هیچ برنامه‌ای به ۳۰ درصد مخاطب هم نرسید.
ماه مبارک رمضان امسال نیز به پایان رسید و تولیدات اختصاصی سیما برای این ایام نیز روزهای پایانی پخش خود را می‌گذرانند. تولیداتی که باتوجه به آمار رسمی منتشر شده از میزان مخاطبان آنها، می‌توان با خیالی آسوده پسوند «شکست‌خورده» را به آنها الصاق کرد. افت فاحش میزان بینندگان ویژه‌برنامه‌های افطار و سحر تلویزیون و همچنین سریال‌های مناسبتی سیما نشان می‌دهد انتقادات سال‌های اخیر از عملکرد رسانه ملی پربیراه نبوده و مسئله افت تعداد مخاطب برنامه‌های تلویزیون، موضوعی نیست که بتوان با توجیهات قدیمی آن را رفع و رجوع کرد.
مرکز تحقیقات سازمان صدا وسیما چند روز پیش آماری از میزان مخاطبان منتشر کرد که حرف‌های زیادی برای گفتن داشت. در طول سال‌های اخیر معمولا هر بار آماری در رابطه با تولیدات سیما رسانه‌ای می‌شد، صرفاً روی موضوع «میزان رضایتمندی» تماشاگران تأکید می‌شد. یعنی اینکه چند درصد مردم یک برنامه را تماشا کردند اصلا در آمار عنوان نمی‌شد (یا اگر هم می‌شد، خیلی مورد توجه قرار نمی‌گرفت) و فقط اینکه چه میزان از مردم آن اثر نمایشی یا برنامه تلویزیونی را دوست داشتند، مطرح می‌شد. سبکی که همواره با اعتراض اهالی رسانه، منتقدان و مردم ربرو می‌شد میزان اعتماد به مرکز تحقیقات رسانه ملی را نیز کاهش داده بود.
امسال اما شرایط تغییر کرد و در حالی که هنوز ماه رمضان به پایان نرسیده بود، آمار رسمی میزان مخاطبان سریال‌های مناسبتی و برنامه‌های ویژه ماه مهمانی خدا اعلام شد، آماری که این بار برخلاف دفعات قبل به واقعیت نزدیک‌تر بود.
معمولاً مهم‌ترین تولیداتی که در ماه رمضان مورد توجه قرار می‌گیرد سریال‌ها هستند، آثار نمایشی که پخش آنها از دقایقی پس از اذان مغرب آغاز می‌شود و هر ساله طوری در جدول پخش شبکه‌های مختلف قرار می‌گیرند، که همزمانی نداشته باشند و بعد از تمام شدن یک سریال، با اندکی فاصله (برای تبلیغات!) سریال بعدی روی آنتن می‌رود. امسال فصل دوم «نجلا»، فصل چهارم «از سرنوشت» و سریال‌های «خوشنام» و «مسافران شهر» آثاری بودند که برای این ایام در نظر گرفته شدند و از چهار شبکه اصلی سیما به نمایش درآمدند، تولیداتی که انتشار میزان مخاطبان آنها، هم به خوبی نشانگر کیفیت این سریال‌ها بود و هم بیانگر فاصله عمیق مخاطب با رسانه ملی.
طبق آمار رسمی مرکز تحقیقات صداوسیما، پرتماشاگرترین سریال ماه رمضان امسال سریال «نجلا» با ۲۶.۸ درصد مخاطب بود. سریالی که در جدول پخش شبکه سه بود ۷۷ درصد رضایت مخاطبانش را جلب کرد. رتبه دوم این فهرست در اختیار سریال کمدی شبکه یک یعنی «خوشنام» بود که ۲۶ درصد مخاطب داشت، این سریال نیز نزدیک به ۷۷ درصد رضایتمندی داشت. سریال «از سرنوشت» شبکه دو هم با ۲۰.۸ درصد در جایگاه بعدی قرار گرفت که البته این سریال با ۸۲.۹ درصد رضایتمندی از این منظر بالاترین رتبه را در میان سریال‌های مناسبتی داشت. رتبه آخر این فهرست هم به سریال «مسافران شهر» تعلق گرفت که فقط ۵.۵ درصد بیننده داشت. نکته جالب توجه در این آمار این است که می‌توان کاملاً آن را پذیرفت، در این مدت بسیاری از صفحات پرمخاطب در شبکه‌های اجتماعی نیز با نظرسنجی از دنبال‌کنندگان خود، به آماری شبیه به این دست یافته بودند، با این تفاوت که در این نظرسنجی‌های غیررسمی، بازپخش سریال‌های قدیمی تلویزیون، با اختلاف صدرنشینان فهرست پرتماشاگرترین آثار بودند.
این مسئله که پرمخاطب‌ترین سریال ماه رمضان، کمتر از ۳۰ درصد مخاطب داشته است، یکی از نقاط تاریک در تاریخ سریال‌های مناسبتی سیما محسوب می‌شود. زمانی این آمار جالب می‌شود که بدانیم سریال‌های ماه رمضانی سیما در سال‌های نه چندان دور بیش از ۹۰ درصد مخاطب داشتند، مثل سریال «میوه ممنوعه» که ۹۲ درصد مخاطب داشت با ۸۶ درصد میزان رضایتمندی. برای اینکه بهتر این موضوع را درک کنید که امسال تلویزیون چه شکست بدی را تجربه کرده است، بد نیست به آمار سریال‌های سال‌های قبل رسانه ملی نگاهی بیندازیم.
سال ۹۷ سریال «رهایم نکن» با ۴۰.۸ درصد پربیننده‌ترین سریال مناسبتی سیما بود، سال ۹۸ این جایگاه به سریال «برادر جان» اختصاص یافت که ۵۱.۴ درصد مخاطب داشت، سال ۹۹ «زیرخاکی» با ۴۴ درصد مخاطب صدرنشین شد و سال ۱۴۰۰ سریال «احضار» با ۴۱.۳ درصد لقب پرتماشاگرترین سریال ماه رمضان را به نام خود زد. یعنی تلویزیون در بدترین سال‌های خود که سریال‌های ضعیفی را روی آنتن فرستاده بود، بیشتر از ۴۰ درصد مخاطب را هم تجربه کرد، اما در ماه رمضان امسال مجموع چهار سریال به ۸۰ درصد بیننده نیز نرسید تا شکستی تمام عیار برای سریال‌های مناسبتی امسال به ثبت برسد.
امسال به جز سریال‌های نمایشی مناسبتی، ویژه‌برنامه‌های افطار و سحر رسانه ملی نیز عملکرد غیرقابل دفاعی داشتند و آنها نیز در مجموع آمار فاجعه‌باری را از میزان مخاطبانشان به ثبت رساندند. در دورانی نه چندان دور، تلویزیون ایران برنامه‌ای مثل «ماه عسل» داشت که به نوعی یکی از برندهای مهم تلویزیون محسوب می‌شد. برنامه‌ای که با وجود نقدهای ریز و درشتش اما جریان‌ساز بود، تا جایی که اصلی‌ترین منتقدان نسبت به این برنامه نیز همواره برای جایگاه «ماه عسل» و تأثیری که در جذب مخاطب داشت، احترام قائل بودند. این برنامه ۱۲ سال روی آنتن بود و همواره درصد مخاطبان آن بالاتر از ۵۰ درصد بود. یکی از ضعیف‌ترین فصل‌های «ماه عسل» در جذب مخاطب، مربوط به سال ۹۷ است که میزان مخاطبان برنامه در آن سال ۵۵ درصد بود و با این رقم، پرمخاطب‌ترین برنامه مناسبتی سیما در آن سال محسوب می‌شد.
بیت‌المال برای برنامه‌ای با کمتر از ۱ درصد مخاطب
قرن جدید اما برای برنامه‌های ویژه افطار و سحر تلویزیون اصلا آغاز مناسبی نداشت. در بین برنامه‌های ویژه افطار سیما، برنامه‌ای از شبکه چهار در صدر جدول قرار گرفت، برنامه پرحاشیه «زندگی پس از زندگی» که فصل جدید آن هم طرفداران دوآتشه‌ای دارد، هم منتقدان پروپاقرصی. این برنامه اما فقط ۱۴ درصد بیننده داشت که از آن میزان ۸۹.۷ درصد از کیفیت آن رضایت داشتند. یعنی بهترین برنامه افطار تلویزیون در سال جدید، ۴۰ درصد مخاطب کمتری از بدترین برنامه ماه عسل در ۵ سال پیش دارد!
بعد از برنامه شبکه چهار، ویژه‌برنامه‌های افطاری که در مراکز استانی تولید و پخش شدند، با ۹.۵ درصد در رتبه دوم قرار گرفتند و برنامه‌های دیگر شبکه‌های سراسری نیز همگی زیر ۱۰ درصد مخاطب داشتند. «مثل ماه» از شبکه سه سیما ۹ درصد، «دعوت» ویژه‌برنامه شبکه یک با ۷.۷ درصد، برنامه «ضیافت» از شبکه قرآن و معارف با ۵.۳ درصد، «آدم‌های خوب شهر» از شبکه دو با ۴.۲ درصد، برنامه «هیوا» یا شهر زیبا از شبکه پنج با ۳.۲ درصد، برنامه ویژه «بی انتها» از شبکه نسیم با ۲.۷ درصد، «ماه ماه» از شبکه سلامت با ۲.۶ درصد، «چشمه» از شبکه افق با ۱.۵ درصد و «سر قرار» از شبکه امید با ۰.۸ درصد بیننده، در جایگاه‌های بعدی فهرست پرمخاطب‌ترین ویژه‌برنامه‌های افطار سیما قرار گرفتند.
نکته تأسف‌برانگیز در این میان این است که کل این برنامه‌های روی هم رفته ۶۰ درصد مخاطب داشتند، یعنی برنامه‌هایی که هرکدام از آنها تیم تولید مجزا دارد و اکثرا با بودجه‌های سازمان ساخته می‌شوند، حتی نمی‌توانند به اندازه یک فصل برنامه‌های محبوب تلویزیون در دهه‌های قبل تاثیرگذار باشند و مردم را به سمت خود جلب کنند. حالا سوال اینجاست که اصلا چنین برنامه‌هایی چرا تولید می‌شوند و به چه دلیل در جدول پخش قرار می‌گیرند؟ اصلا چه نیازی است که شبکه امید ویژه برنامه افطار داشته باشد که حتی یک درصد مخاطب هم نداشته باشد؟ یا چرا شبکه سلامت باید برای نسخه کپی شده و ضعیف «ماه عسل» که روی آنتن می‌فرستد، بودجه بگیرد یا برنامه شبکه‌های افق، نسیم، پنج، یا دو که همگی زیر پنج درصد مخاطب دارند. اصلا مگر برنامه‌ای با زیر پنج درصد مخاطب چه ارزش هنری و جایگاه فرهنگی دارد که اصرار داریم همه شبکه‌ها در ساخت چنین آثاری مشغول باشند؟
این آمار دردآور نه فقط در بین برنامه‌های افطار که در میان ویژه‌برنامه‌های سحر سیما نیز به وفور به چشم می‌خورد. امسال به جز ویژه‌برنامه‌های استانی که با ۱۰.۶ درصد مخاطب و ۷۴.۵ درصد رضایتمندی، صدرنشین فهرست این بخش بود، هشت شبکه سراسری تلویزیون هم ویژه‌برنامه‌های اختصاصی خود را داشتند که هیچکدام از آنها حتی به ۱۰درصد مخاطب هم نزدیک نشدند. برنامه «ماه خدا» که از شبکه یک سیما پخش می‌شد با ۷.۳ درصد، «ماه من»ِ شبکه سه با ۵.۸ درصد، «به افق بهشت» کاری از شبکه دو با ۳.۲ درصد، برنامه «مهمان خدا» از شبکه قرآن و معارف با ۳.۱ درصد، «به وقت سحر» شبکه افق با ۱.۹ درصد، «قرار بهشت» از شبکه پنج سیما با ۱.۸ درصد، «سحوری» از شبکه چهار سیما با ۱.۳ درصد و برنامه ویژه «نوسفران» از شبکه امید با ۱.۳ درصد بیننده در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.
خبرگزاری آنا
